Skip to content
Додека иранската валута тоне до историски минимуми, улицата повторно го наоѓа својот глас. Во Техеран, трговци и сопственици на дуќани ги спуштаа ролетните и излегоа на протести, а ден подоцна им се приклучија и студенти од неколку универзитети, во бран незадоволство што расте паралелно со цените и со стравот од нова економска шок-терапија.
Падот на ријалот стана непосредниот детонатор. На неофицијалниот пазар, според повеќе извештаи, доларот се искачи до околу 1,42 милиони ријали, а потоа се движеше околу 1,38 милиони, што дополнително ја храни инфлацијата и ги турка нагоре цените на секојдневните производи. Во вакви услови, трговијата со увезена стока станува парализирана: и продавачите и купувачите одложуваат одлуки, чекајќи „стабилизација“ што не доаѓа.
Владата се обидува да ја амортизира ситуацијата со порака што ретко се слуша во вакви моменти: дијалог. Претседателот Масуд Пезешкијан јавно порача дека му наложил на министерот за внатрешни работи да ги сослуша „легитимните барања“ на демонстрантите преку разговори со нивни претставници, со цел институциите да реагираат „одговорно“ и
да бараат излез од кризата. Истовремено, најави „фундаментални“ зафати во монетарниот и банкарскиот систем, како дел од обидите да се зачува куповната моќ.
Но, реалноста на терен е подвоена. Додека од една страна се зборува за разговори, од друга страна безбедносниот апарат останува видливо присутен. Дел од снимките на социјалните мрежи покажаа употреба на солзавец и распрснување на групи демонстранти, а државните медиуми настојуваат протестите да ги сведат на „економска реакција“ – како да станува збор за техничко прашање на курсот, а не за поширок отпор кон начинот на управување.
Во позадина стои и структурата на моќта во Техеран: претседателот има ограничени ингеренции во систем во кој врховниот лидер има последен збор за клучните насоки. Затоа, понудата за дијалог истовремено изгледа како сигнал за смирување и како тест – дали незадоволството може да се канализира низ контролирани разговори, без да прерасне во поширока политичка криза.
Економската математика, во меѓувреме, станува сè поостра. Официјалните податоци за инфлацијата во декември покажуваат годишно ниво над 40 проценти, со драматични растови кај храната и здравствените трошоци. На тоа се надоврзуваат најави за поголеми даночни оптоварувања, енергетски рестрикции и долгорочен притисок од санкциите и геополитичката неизвесност. Во таков амбиент, секое „смирување“ е привремено, а секој нов пад на валутата ја враќа истата слика: затворени дуќани, нервоза на улица и власт што балансира меѓу попуштање и сила.