Skip to content
Оваа недела, како и секој септември, шефовите на држави се собраа на Генералното собрание на ОН (UNGA) за да му се обраќаат на светот за време на Генералната дебата на Неделата на високо ниво (НВН). НВН им обезбедува на 193-те земји-членки на Обединетите нации платформа да го претстават својот официјален став за меѓународната политика, состојбата во светот и нивните домашни и надворешнополитички приоритети.
Последниот „Извештај за глобалната состојба на демократијата (GSoD) 2024: Зајакнување на легитимноста на изборите во време на радикална несигурност“ на меѓународната организација IDEA, открива дека глобалниот тренд на демократски пад продолжил во 2023 година осма година по ред и дека „светот се соочува со предизвици за демократијата во секој дел од светот и на секое ниво на демократски перформанси“.
Претстојниот извештај на IDEA на тема „Кој ја брани демократијата? Отпакување на реториката на Генералното собрание на ОН“ го разгледува степенот до кој глобалните демократски трендови се рефлектираат во изјавите на земјите на неделните општи дебати на високо ниво на ОН, како земји што го обликуваат својот демократски дискурс и дали оваа рамка еволуирала од 2015 година кога беше усвоена Агендата за одржлив развој 2030.
Неколку клучни наоди од извештајот покажуваат дека демократијата е нагласена тема во говорите во НВН на ОН во последните девет години (2015-2023).1 Во овој период, речиси сите земји (95%), со исклучок на осум, се осврнуваат на демократијата во некоја форма.
Референците за демократија беа највисоки во 2018 и 2021 година, а најниски за време на пандемијата во 2020 година и се намалуваат од 2021 година.
Студијата го разоткрива митот дека демократијата е западен концепт наметнат од „глобалниот север“. Во последните 8 години Африка е регионот со најмногу референци за демократијата (692 спомнувања – сите африкански земји барем еднаш споменале демократија во текот на деветгодишниот период), потоа е Европа (сите земји освен Унгарија ја спомнаа демократијата барем еднаш). Покрај тоа, Латинска Америка и Карибите имаа најголем број просечни спомнувања на демократијата по земја по Северна Америка, додека Африка и Европа беа на исто ниво. Блискиот Исток, сепак – најмалку демократскиот регион во светот – е на последно место по двете точки.
Само осум земји во светот не го спомнале зборот демократија помеѓу 2015 и 2023 година. Половина од нив беа на Блискиот Исток (Саудиска Арабија, Катар, Оман и Обединетите Арапски Емирати), три во Азија и Пацификот (Кирибати, Сингапур и Туркменистан ) и еден во Европа (Унгарија). Од нив, само Кирибати се смета за „слободна“ земја од Фридом Хаус, додека Сингапур и Унгарија се наведени како „делумно слободни“. Унгарија, земја која демократски назадуваше повеќе од една деценија, е единствената земја од ЕУ која не се повикува на демократијата во своите изјави.
Земјите-членки со демократски систем на владеење повеќе ја споменуваат демократијата. Четириесет и еден процент од земјите кои ја споменале демократијата најмалку 10 пати биле слободни земји според класификацијата на Фридом Хаус, а 21 процент имале високи нивоа на демократски перформанси според GSoD индексите на Меѓународната IDEA. Триесет и пет проценти од земјите беа делумно слободни, а повеќе од половина од нив (54%) имаа средно ниво на демократски перформанси според GSoD индексите на Меѓународната IDEA. Сепак, четвртина (25%) од земјите кои често ја споменуваат демократијата се неслободни земји. Тие вклучуваат, на пример, Венецуела, Русија, Камбоџа, Куба, Белорусија, Кина и Иран.
Многу слободни или делумно слободни земји, вклучително и демократии од средно до високо ниво, беа понови или неодамнешни демократии соочени со предизвици како обиди за пуч, масовни протести, закани по изборниот интегритет, политичките права и намалувањето на граѓанскиот простор, истакнувајќи ја нивната демократска кревкост. Само седум од 101 земја со врвни споменати беа постари демократии (земји кои беа демократии пред 1970 година): САД, Италија, Шведска, Белгија, Германија, Франција и Обединетото Кралство.
Според IDEA, Македонија во овој период 2015-2023 е на 16 место, од првите 20 земји со најмногу референци на зборот демократија.
Анализата на говорите на Генералното собрание на ОН од 2015 до 2023 година открива дека демократијата е централна тема во глобалниот дискурс, спомената од повеќе од три четвртини од земјите во светот во општите дебати за НВН од 2015 година од страна на земји од сите региони и со сите нивоа на демократска зрелост. И покрај глобалниот тренд на демократско опаѓање, многу нации – особено во Африка, Латинска Америка и Карибите – ја нагласуваат демократијата и нејзината вредност во нивните обраќања. Студијата ја разобличува идејата дека демократијата е единствено западен концепт. Сепак, загриженоста за заканите за демократијата, како што се авторитаризмот, корупцијата и дезинформациите, останува.
