Што ѝ носи летото на Македонија?

По три последователни шокови – пандемија, енергетска криза и европска рецесија – македонскиот БДП се врати на патека на минимален раст. ЕБОР проценува дека реалната економија пораснала за 2,2 % во 2024 година и може да достигне 3,5 % во 2025 година, поддржана од инвестиции во инфраструктура и од оживената лична потрошувачка. Во последниот квартал од 2024 растот изнесуваше 3,2 %, пред сè поради експлозијата во градежништвото и ИКТ-услугите.

Народната банка по четири последователни намалувања ја стабилизираше основната каматна стапка на 5,35 %. Невработеноста лани се спушти на историски минимум од 12,4 %, но младиот кадар и натаму заминува во ЕУ, создавајќи хроничен недостиг на квалификувани работници.

Буџетскиот дефицит се задржа околу 4,9 % од БДП, а јавниот долг близу 60 %. Владата се потпира на ЕУ макрофинансиска помош и на билатерални заеми за да го покрие растечкиот трошок за капитални проекти, додека тековната сметка останува во дефицит поради слаб извоз на автомобилски компоненти и металургија.

Туризмот како „брз кеш“ за платниот биланс

Хотелско-угостителскиот сектор инкасира рекордни 270,2 милиони евра за првите девет месеци од 2024 година; дури 115 милиони од нив се слеваат само во летниот трет квартал.
Зад бројките стојат 1,26 милиони посетители, речиси 13 % повеќе странци отколку претходната сезона.

Во анализата на јавно достапните податоци на Државниот завод за статистика државава бележи скок од 21 % на туристички доаѓања само во април 2025, со Турците и Германците како најбројни гости. Дополнотелно во позитивна страна на равенката „Лоу-кост“ превозниците отворија осум нови линии кон Охрид и Скопје, а концесионерот на аеродромите прогнозира 2,5 милиони патници за целата година.

Ако се задржи двоцифрениот раст на пристигнувањата и просечното дневно трошење (околу 80 евра), индустријата може да генерира меѓу 320 и 340 милиони евра само во месеците јуни-август, што би подигнало годишните приходи над половина милијарда евра – апсолутен рекорд и потенцијален плус од 0,4 процентни поени во годишниот БДП.

Ризици и шанси

• Енергетска зависност: бранувањата на светските цени на струјата би можеле да ја изедат добивката од туризмот.
• Капацитети и екологија: ограниченото сместување на Охридското Езеро и ризикот од прекумерен туризам бараат итни инвестиции во одржлива инфраструктура.
• Геополитика: продолжената криза во Украина и можни ескалации на Блискиот Исток го зголемуваат осигурителниот трошок и можат да ги пренасочат туристичките текови.

Македонската економија влегува во 2025 година со намалено, но и натаму кревко ценовно опкружување, скромен раст и фискални предизвици. Туризмот останува најбрзиот извор на девизи и би можел да го амортизира трговскиот јаз ова лето, под услов државата да го управува притисокот врз инфраструктурата и да ја задржи ценовната стабилност. Ако прогнозите се остварат, летото 2025 ќе биде најдоходовно во независната историја на Северна Македонија – но зависноста од сезонски приходи не смее да ја одложи структурната реформа на индустријата, енергетиката и човечкиот капитал. Истовремено треба да го видиме нашиот западен сосед Албанија, кои остварија речиси 10 пати повеќе профит од туризмот само во првиот квартал од оваа година