Skip to content
1. Господине Битиќи, во изминатиот период за време на економската криза, една од одлуките на Владата беше државната помош за компаниите главно да ја организира и спроведува со поволни кредитни линии и со поддршка за компаниите преку опрема, обука и зголемени приходи со цел нивна поголема конкурентност. Дали од денешна перспектива можете да кажете дека тоа беше успешен концепт?
Овој концепт на спроведување таргетирани политики секако дека беше успешен за што во неколку последователни извештаи на ММФ и Светска Банка беше потврдено дека Северна Македонија на најефикасен начин ги спроведувала Владините мерки за помош и поддршка на компаниите, како во време на пандемијата, така и во последниве година и пол откако започна енергетската криза надополнета со предизвиците од војната во Украина.
И покрај многу неизвесности и предизвици, со изедначениот третман на домашните и странските инвеститори, што е концепт кој се воведе од 2017 година наваму, ние како држава од поддржаните околу 70 компании според законот за финансиска поддршка на инвестиции и законот за ТИРЗ во 2020 година кога бев избран за Вицепремиер, оваа 2023 година имаме преку 650 компании кои се поддржани по претходно споменатите закони, што е јасен показател како за отворениот и изедначен пристап на државата, така и за зголемениот број компании кои влегуваат во инвестициски циклуси во нашата економија.
2. Дали ќе продолжи овој тип поддршка и во 2023 или планирате некакви измени?
Поддршката секако дека продолжува не само во 2023 туку и во годините кои следат. Ние градиме предвидливи економски политики кои се основен предуслов за водење на бизнисот, и кои ќе бидат поттик за домашните и за странските бизниси во државава да ги зголемуваат своите бизнис операции и да станат интегрален дел од светките синџири на снабдување преку имплементација на напредни високо технолошки процеси, кои значат создавање производи со висока додадена вредност, а кои се единствената „формула“ како до високо платени работни места. Само на таков начин ќе можеме да ги задржиме нашите млади во државата, наместо да сонуваат за живот надвор од нашите граници.
3. Наспроти политиките за поддршка на компаниите, што беше најважно во определувањето на мерките кои се однесуваа на директна поддршка за граѓаните? Дали имавте претстава дека ќе се соочите со тоа дека ќе мора да го заштита и населението од злоупотреби за време на криза со ограничувањето на цените на основните продукти?
Ограничувањето на цените на одредени основни продукти следуваше откако ние како Влада џентлменски се договоривме со индустријата за производство на храна, дека тие ќе можат да користат електрична енергија со цена која е близу до онаа на регулираниот пазар за домаќинствата. Но откако после подолг период на користење на овие бенефиции, а можеби уште поважно после подолг период на пад на цените на другите инпути освен електричната енергија во оваа индустрија, малопродажните цени на овие продукти останаа исти, односно на нивото од пикот од септември-октомври минатата година, ние како Влада бевме принудени да преземеме поинакви мерки со цел да го заштитиме стандардот на нашите сограѓани.
Замрзнувањето на цените иако е непопуларна мерка, но многу битна за сите граѓани нашата држава е дополнителен показател дека ние вистински се грижиме за сите и во кризни периоди. Од друга страна зачудува фактот што во помалите градови во државата имаше производители го продаваа лебот дури и под цената која ја одреди Владата, иако тоа се производители со многу помали производствени капацитети и многу помал пазарен потенцијал од оние кои го снабдуваат главниот град. Логично е кога некој произведува поголеми количини од некој производ, цената по единица производ да е помала отколку кај производителот кој произведува мали количини, што за жал кај нас според крајните цени во маркетите не беше случај.
4. Некои противници на овие мерки сметаат дека тоа е државен интервенцинизам и дека не е примерно на пазарната економија? Каков е вашиот одговор на овие забелешки? Дали се водевте од карактеристиките што ги наметна кризата кога мора да се води сметка за солидарноста и за општествената одговорност?
Пак ќе кажам, во услови на криза Владата е должна да ги преземе сите мерки кои и стојат на располагање со цел да го заштити стандардот на граѓаните. И конкретно потпирајќи се на основните принципи на слободната пазарна економија за очекување беше основните прехранбени производи во главниот град, каде конзумот е најголем, да имаат најниски цени, а во реалноста ни се случи обратното. Имено во кризи токму државата е таа што треба да преземе чекори за да економијата се движи во позитивна насока. И во Ковид периодот имаме државен интервеционизам – ги поддржавме компаниите со плати и со разни други видови на поддршки.
5. Како вицепремиер за координација на економските ресори во ваша надлеженост е и сприоведувањето на програмата за реализација на ТАВ проектите за кои беа пренаменети 49,7 милиони евра за 99 проекти на 75 општини. Дали сте задоволни од досегашната реализација на проектите и дали сте задоволни од респонзивноста на општините за остварување на проектите што сами ги предложија?
Со големо задоволство можам да кажам дека имаме 70% реализација на започнатите проекти од ТАВ програмата, и дека реализацијата на овие значајни проекти се одвива успешно според предвидената динамика. Завршени се 56 проекти во 56 општини низ државата, а тековно се работи на 25 проекти. Само од последниот пресек кој го правевме пред 6 месеци, имаме реализација на дополнителни 20 проекти, ова значи дека граѓаните добиваат квалитет и навременост што е многу важно.
Со овие инфраструктурни проекти градиме водоводи, канализации, спортски сали, патишта и улици, градинки, домови за стари лица и младински центри. Сите се овие инфраструктурни проекти кои се значајни за граѓаните кои живеат во овие општини. За овие проекти аплицираа самите општини што значи дека се нивна потреба а ќе влијаат на квалитетот на живот, средени населби, здрава животна средина, за сограѓаните низ целата држава.
6. Една од политиките на Владата, за којашто исто сте вие одговорен е мобилност и компетентноста на пазарот на труд. Како ги оценувате состојбите во таа сфера? Дали дуалното образование ги дава очекуваните резултати? Како во оваа насока може да биде од полза слободниот пазар на трудот што го иницираше Отворен Балкан?
На нашата економија ѝ треба работник повеќе, знаење повеќе вештина повеќе – тоа е потребно веќе денес, секој ден. Во Агенцијата за Вработување постојано имаме отворени огласи за 7.000 – 10.000 работници кои се бараат од страна на компаниите. Јасно е дека на нашиот пазар на труд недостигаат одредени профили како кај оние со високи квалификации, така и кај нискоквалификуваните кои бараат специфични знаења и вештини. Тука Владата до сега направи многу со програмите за доквалификација и преквалификација на работна сила.
Дуалното образование после само неколку години се покажа како полн погодок, затоа што не само кај компаниите туку интересот е се поголем и кај учениците кои уште од своите средношколски денови имаат прилика да дојдат во непосреден допир со работната атмосфера и да добијат претстава како би изгледало нивното идно работотно место.
Иницијативата Отворен Балкан е исто така добредојдена од аспект на мобилност на работната сила, затоа што многу помала е веројатноста некоја компанија која инвестира и работи во овој регион да најде соодветен кадар за своите потреби потпирајќи се само на понудата на работна сила во границите на државата во која работи, наспроти можностите кои ги нуди регионот кој засега брои нешто над 10 милиони жители.
Ова е барање на стопанските комори кое државите еве го реализираат со што ќе овозможиме витална и конкурентна македонска економија. Компаниите ќе имаат бенефит од ваквата либерализација на пазарот на труд, а заштитени се и нашите работници затоа што на странските компании кај нас 90% од вработените мора да им се македонски граѓани. Понатаму, дури и сегашната квота од 5000 дозволени работни дозволи за странски државјани да се зголеми на 10.000, тоа се само 1.4% од вкупната бројка од 700.000 вработени во МКД.
7. На што се должи трендот на растот на платите растат и падот на инфлацијата? Дали е тоа резултат на реалните политики и мерки и дали се одржливи како тренд?
Зголемените плати се резултат на перформансите на компаниите и зголемената продуктивност кај истите, кои заедно со добрите економски политики на Владата резултираат со постојано зголемување на платите во сите економски сектори. Дополнително платите растат и како резултат на се поголемиот прилив како на странски директни инвестиции така и на домашни инвестиции кои се основата за развој на нашата економија. Овие инвеститори инвестираат во воведување на се пософистицирани процеси и технологии што на крајот резултира со поголем аутпут што секако создава простор за исплата на повисоки и повисоки плати.
Овој тренд на зголемување на платите секако дека ќе продолжи, и јас лично очекувам дека ова темпо дури и ќе забрза, додека очекувањата за инфлацијата се дека истата ќе биде преполовена и дека годината ќе ја завршиме со просечна инфлација од околу 7-8%. Очекувањата за намалување на инфлацијата најмногу ги базираме на намалените цени на светските пазари на храна според извештаите на меѓународната организација за храна FAO, како и падот на цените на енергенсите според интернационалната агенција за енергетика IEA.
8. Едно прашање надвор од вашата потесна специјалност економијата. Во еден ваш јавен настап потенциравте дека еден сериозен дел од вашиот политички ангажман го посветувате на „борбата против сите предрасуди и поделби кои му наштетуваат на нашето мултикултурно општество застапувајќи ги вредностите на едно општество за сите.“ Дали од таа перспектива можеме да гледаме и на уставните измени за внесување на другите заедници во највисокиот државен конститутивен акт? Можеме ли и во нашите аспирации за интеграција во ЕУ да ги унапредиме вредностите на нашиот мултикултурен концепт?
Уставните промени кои треба да се случат и кои се една од обврските кои ги имаме како држава на нашиот евро-интегративен пат секако дека треба да се направат колку може побрзо, без притоа во истите некој да гледа прилика за собирање на евтини политички поени и да се обидува да ги врати во живот духовите од 90-ите кои резултираа со конфликтот во 2001 година. Само за споредба, Хрватска пред многу години во преамбулата на сопствениот устав ги стави сите 22 малцинства кои живеат на нејзина територија, и воопшто не гледам причина зошто ние не направиме еден сличен гест со кој во нашиот устав ќе се отслика мултиетничкиот карактер на државата со сите свои атрибути.
Гледајќи низ призмата на евроинтеграциите, ние тука треба да одлучиме, дали сме за следење на евроинтегративниот пат и дали сакаме да станеме дел од европското семејство кое брои преку 500 милиони жители, или ќе останеме во матноста на сопствените конзервативни ставови кои биле дел од функционирањето на овој регион векови наназад. Јас сум за опцијата за развој.
Интервјуто го реализираше Зоран БОЈАРОВСКИ
