Skip to content
За Русија, Европскиот парламент е стратешка платформа на влијание преку која Москва се обидува директно да се меша во процесот на донесување одлукии да го ослабне единството на Европската Унија.
Олександар ЛЕВЧЕНКО*
Европската Унија одлучи да обезбеди финансиска помош за Украина во форма на бескаматен заем од 90 милијарди евра за периодот 2026-2027 година. Претседателот Володимир Зеленски им се заблагодари на лидерите на Европската Унија за тоа. „Ова е значајна поддршка што навистина ја зајакнува нашата отпорност“, рече Зеленски, додавајќи дека е важно замрзнатите средства на Русија да останат неподвижни и Украина да добие гаранција за финансиска безбедност за наредните години. Ваквата одлука на Европската Унија го турка шефот на Кремљ кон процесот на преговори и потпишувањето на мировен договор, со оглед на тоа што Киев ќе добие загарантирано финансирање за целите на одвраќање на руската агресија. Соништата на Москва да ја искористи ситуацијата максимално и да изврши воен притисок врз Киев, бидејќи Украина би можела да остане без европска финансиска помош, во отсуство на американска помош една година, можат да останат само соништа.
Во меѓувреме, Дојче Веле објави дека за време на дебатата во Европскиот парламент (ЕП) на тема „Случаи на проруска шпионажа во ЕП“, нејзините учесници изјавија дека треба да се создаде посебно тело кое ќе ја истражи вмешаноста на некои претставници во шпионски активности во корист на странски земји, особено Русија.
„Рускиот режим води војна не само против Украина, туку и против нашите земји и демократски институции – не со помош на оружје, туку со пари во пликови“, рече Томаш Здеховски, чешки член на Европскиот парламент од Европската народна партија.
Тој ја нарече оваа состојба закана за безбедноста на ЕУ.
„Дали се ова изолирани случаи или само врв на ледениот брег? Нема да знаеме додека не стигнеме до дното на проблемот“, рече холандскиот европратеник од Зелените, Рајнер ван Ланшот. Тој предложи создавање тело за парламентарна етика и давање право на Европскиот парламент да спроведува истраги.
„Само тогаш ќе можеме да откриеме до каде стигнало ова мешање и дали може да се запре“, е сигурен ван Ланшот.
Неодамна во Европскиот парламент избувнаа неколку скандали со шпионажа, особено околу поранешни и сегашни членови на Европскиот парламент. Обвинувањата за прекумерна лојалност кон Москва и ширењето на проруски наративи најчесто им се припишуваат на претставници од левичарски и крајно десничарски политички групи. На пример, во пролетта 2024 година, истражувачките новинари објавија сторија во која ја обвинија латвиската членка на Европскиот парламент, Татјана Жданок, за долгорочна соработка со руската ФСБ. Во ноември 2025 година, поранешниот европратеник Натан Хил беше осуден на 10,5 години затвор во Велика Британија за примање мито во замена за лобирање за политичките интереси на Русија во Европа и ширење наративи за Украина кои беа поволни за Москва. Сегашниот член на Европскиот парламент, политичар од германската десничарска популистичка партија Алтернатива за Германија (АфД) Петер Бистрон, беше обвинет за примање мито од руски претставници и за активен однос на про-кремљската медиумска платформа „Глас Европа“ додека беше член на Бундестагот.
За Русија, Европскиот парламент е стратешка платформа на влијание преку која Москва се обидува директно да се меша во процесот на донесување одлуки во ЕУ. Целта на Кремљ е да го ослабне единството на Европската Унија со користење на посредници како трансмитери на своите наративи со цел да создаде внатрешни поделби. Во контекст на војната против Украина, руската шпионажа во Европскиот парламент е дел од пошироката стратегија за хибридна војна на Москва насочена кон поткопување на демократските институции. Руската шпионажа во Европскиот парламент треба да се гледа како дел од долгорочна стратегија за пенетрација во европските центри за донесување одлуки. Кремљ со години инвестира во политички врски, корупција и информациско влијание, чекајќи го моментот на криза. Во исто време, секој случај на проруска шпионажа во Европскиот парламент нанесува удар врз угледот на институцијата. Според тоа, одговорот на ЕУ не треба да биде еднократен, туку системски.
Крајнодесничарските и крајнолевичарските политички сили во Европскиот парламент честопати дејствуваат како политички сојузници на Кремљ, отворено критикувајќи ги санкциите против Русија и блокирајќи ја помошта за Украина. Токму овие групи се најподготвени да емитуваат наративи за „мир по секоја цена“, „замор од војна“ и „одговорност на Западот“. Нивните активности создаваат поволна средина за руско влијание, дури и без директна шпионажа. Во оваа смисла, идеолошката симпатија кон Москва честопати ја извршува истата функција како и разузнавачката работа. Иницијативата за создавање посебно тело за истрага на шпионски активности во Европскиот парламент значи премин кон системска политика на самоодбрана на институциите на ЕУ. Ова укажува дека претставниците во Европскиот парламент се свесни за внатрешните ризици и се подготвени да не го кријат проблемот, туку институционално да се борат против него.
Овој потег испраќа сигнал и до граѓаните на ЕУ и до надворешните актери дека инфилтрацијата на агенти на влијание ќе се третира како безбедносно прашање. Зајакнувањето на борбата против руската шпионажа во Европскиот парламент е невозможно без подлабока координација меѓу националните безбедносни служби на земјите-членки на ЕУ. Споделувањето разузнавачки информации, договорените стандарди за истрага и заедничките механизми за одговор би избегнале ситуација каде што поединечните земји остануваат „слаба алка“. ЕУ постепено се приближува кон потребата од создавање полноправно наднационално тело за контраразузнавање за да ги заштити своите институции од надворешно мешање. За разлика од механизмите за координација, таквата структура би имала свои аналитички и истражни овластувања и би работела независно од политичките циклуси на поединечните држави. Нејзиното појавување би значело институционално признавање дека хибридното војување на Русија е долгорочна закана што бара постојан и систематски одговор.
На 18.12.2025 година, веб-страницата Risky објави статија за активностите на две руски државни хакерски групи – CyberArmyofRussia_Reborn и NoName057(16) – насочени против Соединетите Американски Држави. Според Министерството за правда и финансии на САД и CISA, овие групи се создадени, финансирани и управувани од руските државни структури, особено воената разузнавачка служба – GRU. Тие се создадени за да ги прикријат државните кибер напади како наводна јавна активност. И покрај ниското ниво на техничка компетентност на членовите на групата и ограничената директна штета досега, самата природа на нападот укажува на сериозни ризици. Хакерите неселективно интервенираат во сите ранливи оперативни системи без оглед на логиката и последиците. Тие ги напаѓаат водоснабдувањето, прехранбената индустрија и другите критични инфраструктурни објекти на Соединетите Американски Држави. Дури и примитивните методи што ги користат хакерите контролирани од руските разузнавачки агенции имаат потенцијал да предизвикаат сериозни несреќи или штета на населението. Руската Федерација, користејќи слабо обучени, но бројни групи, го намалува прагот за користење кибер напади врз цивилни објекти.
Ширењето информации за последиците од нападот во јавниот простор е дел од психолошкото влијание на Русија врз американското општество. За Соединетите Американски Држави, заканата лежи во системската природа на активностите на овие групи. Така, Москва ја користи практиката на постојан кибер притисок во „сивата зона“ помеѓу војната и мирот. Користењето хакери ѝ дава можност на Руската Федерација да ја негира директната одговорност и да избегне непосредни последици. Русија го нормализира користењето на недржавни, полуконтролирани кибер групи за напад врз цивилна инфраструктура, што ја дестабилизира ситуацијата и ги провоцира другите држави кои се спротивставуваат на САД и Западот да преземат слични акции. Кибер нападите на Руската Федерација се одвиваат во контекст на долгорочна геополитичка конфронтација со Соединетите Американски Држави и нивните сојузници. Од нејзината целосна инвазија на Украина, Русија сè повеќе користи асиметрични инструменти на влијание, вклучително и кибер операции со низок интензитет. Ваквите акции ѝ овозможуваат на Москва да изврши притисок врз своите противници без ризик од директна воена ескалација. Меѓународното право за механизми за одвраќање во киберпросторот останува недоволно развиено, создавајќи поволна средина за вакви операции. Соединетите Американски Држави, како земја со развиена и децентрализирана инфраструктура, се особено привлечна цел. Москва, исто така, внимателно го следи одговорот на Вашингтон на помали инциденти, тестирајќи ги границите на она што е прифатливо. Во поширокиот меѓународен контекст, ваквите практики би можеле да ги усвојат и други држави, придонесувајќи за понатамошна милитаризација на киберпросторот. За Соединетите Американски Држави, ова значи живеење под постојан кибер притисок дури и во номинално мирно време. Употребата на хакерски напади врз цивилна инфраструктура од страна на Русија претставува опасен преседан. Русија покажува дека ваквите дејствија можат да бидат редовни и речиси неказнето, поткопувајќи ги меѓународните норми за одвраќање во сајбер-просторот. Ниската компетентност на руските хакери го зголемува ризикот од неконтролирани последици. Прекините на оперативните системи на критичната инфраструктура можат да предизвикаат несреќи или смртни случаи. Затоа, Соединетите Американски Држави се соочуваат не само со закана од намерна ескалација, туку и од катастрофа поради аматеризам, што го отежнува планирањето на соодветен одговор.
*Олександар ЛЕВЧЕНКО e поранешен украински амбасадор во Хрватска и Босна и Херцеговина