Образованието се реформира но многу бавно вели ЕУ

Образовниот систем се реформира, но темпото е бавно; културната соработка со ЕУ е добра, иако дома секторот се соочува со познати предизвици. Северна Македонија е оценета како умерено подготвена во областа на образованието и културата, со ограничен напредок во текот на изминатата годинаen. Овој резултат покажува дека, и покрај некои позитивни чекори, суштинските реформи во образованието се сè уште делумни и спроведувањето на стратегиите за образовен развој се одвива бавно.

Во сферaта на образованието, земјата продолжи со имплементација на Стратегијата за образование 2018-2025, но Комисијата нотира дека таа стратегија е при крај, а работата на нова (за период по 2025) е во тек и треба да се забрза. Одреден напредок е остварен со спроведување на нови наставни програми во основното образование, кои се современи и компетенциски ориентирани. Сепак, реформата во средното образование и особено во стручното образование (ВЕТ) се одвива поспоро од планираното. ЕК напоменува дека усогласувањето на образованието со потребите на пазарот на трудот е сè уште недоволно – постојат значителни несогласици меѓу квалификациите што ги нуди системот и оние што ги бара економијата. Иако се воведуваат дуални програми (учење преку работа) во некои струки, тоа е пилот-фаза и треба значително проширување.

Комисијата истакнува дека работата на новата стратегија за образование и култура (пост-2025) е неопходно да биде инклузивна и фокусирана на квалитет. И покрај зголемувањето на платите на наставниците (што беше социјално прашање), квалитетот на наставата и понатаму е проблем – меѓународните тестирања (PISA, TIMSS) покажуваат ниски постигнувања на учениците. Ова имплицира дека реформите мора да се насочат кон методологијата на настава и обука на наставниот кадар. Од позитивните примери, учеството на земјата во програмата Еразмус+ за образовна размена е висок – голем број ученици, студенти и професори користат грантови за мобилност во европски образовни институции, што придонесува за нивна интернационализација и подобрување на вештините.

Во делот на младинската политика, се работи на подобрување на услугите за младите, како младински центри, но Комисијата би очекувала и повеќе можности за стручна пракса и неформално образование за млади невработени.

Што се однесува до културата, Северна Македонија е доста активна на културниот план: учествува во програмата Креативна Европа и во Културните рути на Советот на Европа, има културна размена со ЕУ државите. Особено е значајно партнерството во проекти за заштита на културното наследство и размена на уметници. ЕК оценува позитивно што земјата е посветен партнер во европската културна соработка. Дома, сепак, културниот сектор се бори со класичните проблеми – недоволен буџет, застарена инфраструктура, политизација при распределба на средства. Комисијата потенцијално забележува дека реформата на националните културни институции и натаму е нужна, а системот на финансирање на независната културна сцена останува нетранспарентен.

Едно прашање кое можеби ЕК потенцира е и инклузивноста во образованието – пред сè интеграцијата на учениците со посебни образовни потреби во редовните училишта. Северна Македонија донесе Закон за инклузивно образование и започна негово спроведување (тренинг на наставници, ангажирање на образовни асистенти), но вистинската инклузија бара промена на пристапот и менталитетот.

Сумирано, Поглавје 26 бара засилување на реформскиот импулс. Комисијата препорачува консолидација и нов поттик во образовните реформи: финализирање на сеопфатна стратегија до 2030 година, базирана на дигитализација, зелени вештини, претприемачко учење и соработка со бизнис секторот. Потребно е подобрување на квалитетот на образованието на сите нивоа, а не само носење нови наставни планови. За културата, треба да се гарантира слобода на творештвото и транспарентност – тоа не е директно ЕУ acquis, но дел од европските вредности кои ЕК ги следи.

Напредокот овој пат беше „ограничен“, што значи имало некои чекори (можеби воведување дигитални уредувања во училиштата, работа на нови учебници), но се недоволни. Ако се има предвид дека образованието и културата се темел за развојот, важно е тие да не останат периферија во реформскиот процес. Отворањето кон ЕУ подразбира и споделување на европскиот образовен и културен простор, а за Македонија тоа значи потреба од модерно образование и сочувување и промоција на нејзиниот културен идентитет во тој поширок контекст.

Следете го нашиот блог со сите најнови текстови на овој ЛИНК