Демократијата во Турција е на пресвртна точка

Апсењето на градоначалникот на Истанбул Екрем Имамоглу во раните утрински часови на 19 март, само неколку дена пред неговата официјална номинација за претседателски кандидат на главната опозициска Републиканска народна партија (ЦХП), означува нова и алармантна ескалација на тековното демократско назадување во Турција, пишува за Политико Билал Билиџи, пратеник во турскиот парламент, кој ја претставува провинцијата Адана во Големото национално собрание од Републиканската народна партија.

Текстот на Билиџи го пренесуваме во целост:

Апсењето на градоначалникот на Истанбул Екрем Имамоглу не е изолиран настан – ниту е легитимна правна процедура.

Тоа е пресметан потег дизајниран да ја елиминира една од најпопуларните опозициски фигури во земјата и да испрати јасна порака до сите кои се осмелуваат да ја предизвикаат владејачката Партија на правдата и развојот (АКП): Несогласувањето нема да се толерира.

Ниту времето на притворањето на Имамоглу не е случајно, бидејќи и домашните и меѓународните услови беа поволни за АКП да ја спроведе својата невидена акција со минимални последици. Ова беше време за штрајк.

На глобалната сцена, враќањето на американскиот претседател Доналд Трамп создаде клима каде автократските лидери се чувствуваат охрабрени. И неговата историја на замижување пред демократското назадување сугерира дека Вашингтон нема да ги оспори акциите на Турција, бидејќи и дава приоритет на геополитичките грижи пред човековите права.

Дополнително, неодамнешните случувања во Сирија драстично се зголемија на стратешкото значење на Турција. По падот на режимот на Асад и протерувањето на Иран од клучните области, Турција доби значителен терен, а на САД им треба соработка во стабилизирањето на регионот – особено во спротивставувањето на влијанието на Иран во пошироката безбедносна рамка на Блискиот Исток.

Бидејќи се наѕира потенцијален конфликт во кој ќе биде вклучен Иран, Вашингтон веројатно нема да ризикува да ја отуѓи Анкара поради апсењето на опозицискиот лидер.

И европските лидери се во ќор-сокак.

Со потенцијално исклучување на САД од европската безбедност, Турција – која се фали со втората по големина армија на НАТО – стана уште покритична во одбранбената позиција на Европа против Русија. Владите на ЕУ, кои веќе се борат да ги реконфигурираат своите безбедносни стратегии по војната во Украина, можеби нема да можат да си дозволат да ја провоцираат Турција. И иако тие може да издаваат изјави за загриженост, тие веројатно ќе се двоумат да наметнат вистински последици, давајќи ѝ на АКП дополнителна доверба дека може да дејствува без значајни последици.

На домашен терен, апсењето требаше да ја спречи официјалната претседателска кандидатура на Имамоглу. Оваа недела, на 23 март, ЦХП требаше да одржи прелиминарни избори, на кои се очекува да учествуваат над 1 милион партиски членови. Излезноста би го зацврстила легитимитетот на Имамоглу како главен опозициски кандидат, создавајќи форма на непишан имунитет против политичкиот прогон.

Дури и за АКП – на чело со претседателот Реџеп Тајип Ердоган веќе повеќе од две децении – затворање или дисквалификување на официјален претседателски кандидат поддржан со таков огромен мандат би било тешко да се проголта. Тоа е тактика што почесто се гледа во Русија, Белорусија или Венецуела – не во земја која сè уште тврди дека е демократска.

И одлуката на ЦХП предвреме да го прогласи Имамоглу за кандидат на партијата предизвика тревога во владејачката партија. Знаејќи дека неговиот политички моментум ќе расте само во годините пред изборите во 2028 година, АКП се движеше брзо и агресивно. Но, нивната одлука да дејствуваат сега – пред Имамоглу да ја консолидира својата поддршка – открива колку тие се плашат од неговата кандидатура.

Всушност, нивната итност ја издава нивната сопствена слабост: АКП не е толку силна како што изгледа. Ако беше уверена во својата изборна доминација, немаше да има потреба уште рано да го скрши Имамоглу.

Теоретски, елиминирањето на градоначалникот на Истанбул три години пред изборите, исто така, ќе ја смири реакцијата на јавноста против одлуката. Јавната огорченост – и гневот – сега се на својот врв. Доколку изборите се одржат следниот месец, па дури и шест месеци од сега, Имамоглу би извојувал убедлива победа. Сепак, иако гневот на јавноста и собирот околу Имамоглу ќе создадат проблеми за АКП на краток рок, со уште три години до крајот, тие се надеваат дека со текот на времето ќе избледи.

Покрај тоа, ова превентивно потиснување е дизајнирано да ги обесхрабри силните опозициски фигури од зголемувањето на значајни претседателски кандидатури. Ако Имамоглу биде успешно оставен настрана, другите потенцијални опозициски кандидати би биле заплашени – или така е размислувањето – бидејќи секој предизвикувач кој претставува сериозна закана за АКП би се соочил со слични последици.

Апсењето на Имамоглу е само последното во долгата низа политички мотивирани правни напади против него. Откако ја презеде функцијата во 2019 година, тој се соочи со над 90 истраги, кои се движат од обвинувања за корупција и поткуп до апсурдни обвиненија за преоптоварување на јавни автобуси за време на Ковид-19. Одземањето на неговата универзитетска диплома само еден ден пред неговото апсење беше едноставно последната шајка во ковчегот на неговата претседателска кандидатура – бесрамен обид да се дисквалификува од кандидатурата.

Сепак, истовременото притворање на над 100 колеги на градоначалникот во една опсежна операција јасно покажува дека репресијата не е ограничена само на него – таа има за цел да ја разбие целата негова политичка мрежа. И тоа следува по претходните апсења на градоначалници на областите ЦХП од клучните општини во Истанбул.

Овој момент бара итна, координирана акција. Опозицијата мора да остане обединета, канализирајќи го незадоволството на јавноста во организирано политичко дејствување, бидејќи масовните протести, правните предизвици и напорите од грасрут ќе бидат клучни во спротивставувањето на ова авторитарно пречекорување.

Апсењето на Имамоглу не се однесува само на еден човек. Станува збор за тоа дали Турција ќе остане демократска или ќе се лизне понатаму во авторитарно владеење. Исходот од оваа борба ќе ја дефинира иднината на земјата за генерациите што доаѓаат.

*Билал Билиџи е пратеник во турскиот парламент, кој ја претставува провинцијата Адана во Големото национално собрание од Републиканската народна партија.