ЕУ и САД во борба за глобална доминација во вештачката интелигенција

Парискиот самит за вештачка интелигенција потврди уште една точка на спор меѓу Соединетите Држави и Европската Унија – регулирањето на технологиите за вештачка интелигенција. Иако оваа тема за многумина изгледа апстрактна, Вашингтон активно работи на воспоставување глобален поредок во кој нема да има ограничувања за американските технолошки гиганти – особено не оние опфатени со законодавството на ЕУ.

Самитот ја покажа не само глобалната неусогласеност во пристапот кон вештачката интелигенција, туку и зголемената загриженост за огромната потрошувачка на енергија што ја бара оваа технологија. Дополнителна тензија беше предизвикана од одбивањето на САД и Велика Британија да ја потпишат клучната политичка декларација на самитот – документ кој требаше да промовира отворен, инклузивен и одржлив развој на вештачката интелигенција.

Од почетокот на 2025 година, трката меѓу САД и Кина на полето на вештачката интелигенција дополнително се засили. Два клучни настани ја обликуваа оваа динамика. Прво, Доналд Трамп ја објави „Ѕвездената порта“ – амбициозен инвестициски план од 500 милијарди долари, чија цел е развој на вештачката интелигенција во Америка. Не долго потоа, кинескиот стартап Deepsek воведе напреден чет-бот, што предизвика бурни реакции на глобалниот пазар.

Во овој контекст, американскиот потпретседател Џ.Д.Венс одржа два клучни говори – во Париз и Минхен – испраќајќи јасна порака до Европа. Тој ја нарече вештачката интелигенција „економска пресвртница“ и го спореди нејзиното значење со индустриските револуции од минатото. Неговата централна порака до Европејците беше дека регулативите на ЕУ не смеат да ги кочат американските технолошки компании.

„Би било голема грешка да се казнат или да се изврши притисок врз американските компании за вештачка интелигенција“, рече Венс, предупредувајќи дека САД нема да го прифатат тоа. Сепак, покрај острата реторика, тој понуди и соработка, нагласувајќи ја потребата од доверба меѓу САД и ЕУ.

Од друга страна, претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен одржа говор без остри тонови, фокусирајќи се на соработката и инвестициите. Таа најави европски фонд од 200 милијарди евра за развој на вештачката интелигенција, нагласувајќи дека технологијата мора да биде безбедна и да се заснова на довербата на граѓаните.

Европските регулативи се „трн во око“ на САД

Сепак, таа сума е значително помала од онаа што САД планираат да ја инвестираат. Заменик претседателката на Европската комисија задолжена за технологија, Хена Виркунен, јасно стави до знаење дека ЕУ нема да попушти пред американскиот притисок. Регулативите во Брисел – Законот за вештачка интелигенција и Законот за дигитални услуги – важат подеднакво за сите, рече таа, но таа исто така најави нова регулаторна рамка која ќе биде „погодна за иновации“.

И покрај нивната декларативна подготвеност за соработка, големите технолошки компании наскоро би можеле да се соочат со конкретни потези од ЕУ. Брисел располага со низа инструменти – од зголемување на тарифите и исклучување од јавните набавки до ограничување на пристапот до пазарот. Како овој технолошки конфликт понатаму ќе се развива ќе зависи од последователните политички одлуки на двете страни на Атлантикот.

Постигнувањето заедничко решение во рамките на Европската унија е долг и сложен процес, имајќи предвид дека сите 27 земји-членки мора да се договорат. Досега вештачката интелигенција главно се развиваше од поединечни земји, а Франција отиде најдалеку со својот проект Мистрал. Првиот конкретен одговор на Европската унија на глобалната трка за вештачка интелигенција е ветување за намалување на регулативата.

ЕУ се соочува со критиката за прекумерната бирократија која доаѓа и од другите економски сектори. Во изминатата година, ЕУ ветуваше дека ќе ги намали бариерите за да го забрза развојот на пазарот, а сега го применува истиот принцип и на вештачката интелигенција.

Во овој контекст, ЕУ се соочува со реалноста дека не може да се натпреварува под еднакви услови со САД и Кина. Нејзиното ветување сега е: ќе ја намалиме регулативата и ќе овозможиме побрз развој на технологијата за вештачка интелигенција.

Европа како цел на трговска војна

Откако Доналд Трамп се врати во Белата куќа, Европската унија се соочи со нови предизвици, вклучително и закани за трговска војна. Иако тарифите досега беа наметнати главно за челик и алуминиум, се шпекулира за реципрочна мерка од Брисел која би можела конкретно да ги погоди американските технолошки компании. Се смета дека тоа е најсилниот удар за Вашингтон во потенцијалната трговска војна.

Технолошките гиганти како Google, Apple, Microsoft и Meta со години се цел на европските казни и регулативи. Од Франција, до Германија, до Британија (која повеќе не е дел од ЕУ), три земји учествуваат со над 70 отсто од вкупните инвестиции за вештачка интелигенција во Европа, додека остатокот од континентот засега не игра значајна улога.

Несомнено ќе има надгласување во ЕУ. Поголемите економии, кои водат технолошки развој, се залагаат за намалена бирократија и пофлексибилна регулатива. Од друга страна, помалку развиените членови би можеле да заземат спротивен став. Сепак, клучен фактор за понатамошниот развој ќе бидат буџетските одлуки на ЕУ, имајќи предвид дека споменатите 200 милијарди евра доаѓаат од џебовите на европските даночни обврзници.