Потребни се двајца за да посакаат мир, а само еден за војна

Олександар ЛЕВЧЕНКО*

Минатата година, Доналд Трамп вети дека ќе ја заврши војната во Украина за „24 часа“. Минатата недела тој рече дека проблемот нема да биде решен сè додека тој и рускиот претседател не разговараат за тоа лично. На 19 мај, ситуацијата повторно се промени. По двочасовниот телефонски разговор со Путин, американскиот претседател изјави дека условите за мировен договор можат да бидат договорени само меѓу Русија и Украина – и можеби со помош на Папата. Сепак, американскиот претседател не го изгуби оптимизмот во врска со перспективите за мир и напиша на социјалните мрежи дека Украина и Русија „веднаш ќе започнат“ разговори за прекин на огнот и прекин на војната.

Украинскиот претседател Володимир Зеленски и американскиот лидер Доналд Трамп, исто така, одржаа два телефонски разговори во различни формати пред и по разговорот на американскиот претседател со В. Путин. Особено, тие разговараа за прекинот на огнот и санкциите на САД против Русија. Володимир Зеленски го изјави ова за време на брифингот. „Првиот повик беше за нешто што е многу важно за Украина. Ова е примирје“, рече В. Зеленски. Друга тема на разговор беше подготвеноста на САД да преземат посериозни санкции против Русија. В. Зеленски го замоли Д. Трамп да размисли за тоа и да воведе санкции доколку Русија не го поддржи крајот на војната и не сака да ја заврши војната. Трето, В. Зеленски, пред разговорот со Путин, го замоли Трамп да не донесува одлуки за Украина без Украина. За време на вториот повик, В. Зеленски и Д. Трамп се приклучија на разговорот со францускиот претседател Емануел Макрон, италијанскиот премиер Џорџо Малони, финскиот претседател Александар Стуб, германскиот канцелар Фридрих Мерц и претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен. „Имавме долг разговор, од поинаква природа. Претседателот Трамп верува дека директните преговори меѓу Украина и Русија се најважни, дека руската страна ќе даде соодветни сигнали за она што го гледаат како примирје и следните чекори во нивната визија“, додаде В. Зеленски. Тој исто така го замоли Трамп дека доколку Украина не ја поддржи визијата на руската страна, „би сакале да имаме можност да разговараме за тоа и САД да имаат можност да го гледаат ова како неподготвеност од страна на руската страна да ја прекине војната, бидејќи може да бидат предложени некои тешки услови“.

В. Путин ги даде и своите први изјави по разговорот со Трамп. Диктаторот конкретно изјави дека нивниот разговор бил „значаен и корисен“. „Русија е посветена на прекинување на непријателствата, но потребно е да се развијат најефикасните начини за движење кон мир“, рече тој. Според него, за време на разговорот, Трамп го изразил својот став за прекин на непријателствата во Украина. Покрај тоа, Путин изјави дека „Русија е подготвена да работи на меморандум со Украина, вклучително и прекин на огнот“. Портпаролот на рускиот претседател, Дмитриј Песков, изјави дека нема конкретни рокови за подготовка на меморандум со Украина во врска со евентуално идно завршување на војната и мировен договор. Јасно е дека секој сака да го направи тоа што е можно побрзо. Но, „ѓаволот е во деталите“. Проектите ќе бидат формулирани од руска и украинска страна. Овие нацрт-документи ќе бидат разменети. „И потоа – сложени контакти поврзани со развојот на еден текст“, рече тој. Рускиот функционер, исто така, рече дека контактите меѓу Руската Федерација и Украина сега се „обновени и продолжуваат“ и дека сè уште не е донесена одлука за тоа каде ќе се одржат. Портпаролот на Кремљ, исто така, го потврди интересот на Русија „за елиминирање на основните причини за конфликтот“ со Украина.

Генералниот секретар на НАТО, Марк Руте, го смета за позитивно тоа што американскиот претседател Доналд Трамп „започна да отвора линии на комуникација“ со рускиот претседател Владимир Путин. Руте додаде и дека американската администрација е активно вклучена во процесот на преговори и тесно ги координира своите активности со Европа и Украина. Финскиот претседател Александар Стаб изјави дека сојузниците на Украина постојано се обидуваат да му ја пренесат пораката на Трамп дека Украина е способна да води одбранбена војна, а ситуацијата во Русија е полоша од очекуваното. Стаб го поддржува притисокот од партнерите на Киев врз Москва поради нејзината неподготвеност да води мировни преговори. „Русија е помала од Италија во економска смисла. Воено, пред три години, сакаше да ја лиши Украина од нејзиниот суверенитет и територијален интегритет. Оваа година, таа порасна за помалку од еден процентен поен, нејзината каматна стапка е над 20%, а нејзините резерви се исцрпени“, заклучи Стаб. Високата претставничка на ЕУ за надворешни работи, Каја Калас, истакна дека телефонскиот разговор меѓу американскиот претседател Доналд Трамп и Владимир Путин ја покажал неподготвеноста на Русија да постигне мир и дека затоа притисокот врз Кремљ ќе биде зголемен. „Мислам дека е важно да има целосен и безусловно прекин на огнот. Украина веќе се согласи на тоа пред повеќе од 60 дена. И се согласивме дека ако Русија не се согласи на тоа, тогаш ќе извршиме поголем притисок врз неа. Значи, се согласивме за 17-тиот пакет санкции и продолжуваме да работиме на следниот силен пакет санкции за да извршиме поголем притисок врз Русија, така што и тие сакаат мир“, рече Калас. Според Калас, разузнавачкиот извештај за состојбата на руската економија сугерира дека санкциите функционираат. „Русите сакаат да мислиме дека санкциите не функционираат, дека тие повеќе ве повредуваат вас отколку нас. Тоа не е вистина“, рече таа. Германскиот министер за одбрана Борис Писториус изјави дека разговорот меѓу американскиот претседател Доналд Трамп и лидерот на Кремљ Владимир Путин покажал дека Русија не е подготвена за никакви отстапки. Тој додаде дека Путин одложува и дека затоа „сè уште не е предвидено примирје. За жал, Путин, очигледно, како и досега, не е заинтересиран за мир ниту за примирје, барем под услови прифатливи за другите“, рече министерот

И покрај гласните изјави за желбата за мир, телефонскиот разговор меѓу американскиот претседател и рускиот лидер не донесе никаков напредок. Светот виде само уште една пауза – илузијата за преговори без резултати. Ова го објавува „Телеграф“. Очекувањата дека Трамп ќе заземе цврст став – ќе му постави ултиматум на Кремљ, заканувајќи се со нови санкции – не се остварија, забележува изданието. Путин, од своја страна, изрази подготвеност да разговара за мировниот договор. Но, подалеку од тоа, работите не се движеа напред. Па што е следно? „Договорот за продолжување на преговорите е многу низок стандард“, нагласува „Телеграф“. Вистинските несогласувања остануваат нерешени: иднината на украинските територии, статусот на армијата, безбедносните гаранции, односите со НАТО. Прашањето „што следно?“ останува неодговорено. Дали Трамп има план Б во случај разговорите да пропаднат? Ако не, ќе мора итно да го бара. Изборот е тесен: или враќање на политиката на Бајден со воена поддршка за Украина и зголемени санкции, или повлекување од процесот и предавање на иницијативата на Европејците.

Голем број лидери на ЕУ се загрижени дека американскиот претседател Доналд Трамп ги напушта своите напори да ја запре војната меѓу Русија и Украина. За ова пишува „Блумберг“. Пред една недела, кога Трамп повика на 30-дневно примирје и се закани со санкции против Русија, европските лидери беа воодушевени. Но, разговорот на Трамп со рускиот диктатор Владимир Путин ја разочара Европа. По разговорот со Путин, Трамп рече дека Украина и Русија ќе започнат мировни преговори, веројатно без Соединетите Американски Држави. Во исто време, американскиот претседател не зборуваше за санкции и не зборуваше за притисок врз рускиот претседател. „Мировните планови на американскиот претседател Доналд Трамп за Украина се темелат на три илузии.“ Ова го објави „Вашингтон пост“ (WP). Првата илузија е дека Путин наводно сака мир. Сепак, во реалноста, рускиот претседател е решен да победи и постојано го потврдува тоа со фразата за отстранување на коренските причини за конфликтот. Втората грешка на Трамп е верувањето дека Русија ќе биде „златен рудник“ за Соединетите Американски Држави. Тој ја негува оваа идеја уште од 1980-тите. Западните економисти кои ја проучуваат Русија го отфрлаат ова гледиште. Русија останува корумпирана земја со лошо управувана економија која зависи од извозот на енергија и минерали. Третата грешка е што Украина може да биде принудена да се предаде. Фразата на Трамп „немате билети“ наидува на силна поддршка од Европа, уверени се новинарите. Минатиот месец, американскиот претседател предупреди дека Русија не треба да напаѓа цивилна инфраструктура. Но, ноќта помеѓу 18 и 19 мај, Русија го започна својот најголем напад со беспилотни летала врз украинските градови во целата војна. Затоа, не е без причина што разговорот меѓу Путин и Трамп јасно става до знаење дека какво било примирје или мировен договор е сè уште далеку зад хоризонтот. Потребни се двајца за да посакаат мир. Потребен е само еден за да се натера некого да посака војна. Значи, за да ја натераме Москва да посака мир, треба да го зголемиме притисокот врз Русија.

*Олександар ЛЕВЧЕНКО e поранешен украински амбасадор во Хрватска и Босна и Херцеговина