Skip to content
Албанскиот премиер Еди Рама објави ново видео на Фејсбук од масовно уривање дивоградби ширум земјата, со порака сведена на едно кратко „ЕУ“. Сцените од механизација што ги отстранува бесправно подигнатите објекти се дел од континуирана акција што, според владата во Тирана, е усогласена со европските стандарди за владеење на правото и еднаквост пред законот.
Објавата веднаш отвори дебата во регионот: дали политичкото лидерство се мери по телевизиски рејтинг и следен изборен циклус – или по подготвеност да се носат непопуларни одлуки со долгорочен ефект? Во реакциите што ја придружуваа објавата доминираше ставот дека „ниедна држава нема иднина без владеење на правото“, особено во сфери како урбанизмот, туристичките зони и јавниот простор.
Акцијата во Албанија ги става под лупа две клучни теми што и во Македонија се хронични: бесправната градба и неказнивоста. Во домашниот контекст, години наназад се водат постапки за узурпација на јавни површини, диво проширување на угостителски објекти, надградби без документи, како и партиски влијанија во локалните инспекторати. Прашањето што се наметнува е едноставно: дали институциите тука имаат политички мандат и храброст да постапуваат „слепо“ по закон – и кога тоа е непопуларно?
Паралелата што ја прават дел од коментаторите е непријатна: додека Рама инсистира на демонстративно спроведување на редот, кај нас лидерството често се сведува на персонален ПР, нарачани анкети и спектакуларни ветувања. Проблемот не е само во дивоградбите, туку и во порокот на селективна правда – кога инспекциски записници, решенија и решеност завршуваат во политичка фиока.
Важен е и сигналот што го перцепира јавноста. Кога власта јавно урива незаконит објект, таа не само што го враќа просторот на граѓаните, туку испраќа и порака до сите следни „инвеститори“: без дозвола – нема градба. Обратно, секое релативизирање, секое „ќе видиме“ и секоја тишина пред очигледен прекршок го поттикнува цинизмот дека законот важи за слабите, а не за моќните.
За Македонија, прашањето остава и многу практични точки за акција: попис на бесправни објекти, транспарентни рокови за доброволно отстранување, јасни трошоци за принудно уривање, јавни регистри на решенија, дигитални дозволи што тешко се местат, како и политичка гаранција дека „телефонските“ интервенции нема да минуваат.
Суштината е во изборот на моделот: премиер што ја трпи политичката цена за да воспостави правила – или „самобендисан бизнисмен“ што ја прави државата рекламна позадина за сопствената слика. Објавата од Тирана ја става таа дилема на маса поретко јасно од кога и да е.
