Skip to content
Скопје ја дочека празничната вечер со старото прашање што секоја зима се враќа како смог над градот: кој точно го труе воздухот и зошто институциите со години не даваат одговор што граѓаните ќе го почувствуваат во грло, во бели дробови и во бројките на болниците. За денеска, 25 декември, во 18:00 часот е најавена граѓанска блокада на раскрсницата меѓу булеварите „Борис Трајковски“ и „Србија“, во близина на цементарницата „ТИТАН Усје“, во организација на иницијативата „Стоп за Усје“.
Организаторите најавуваат мирен, но решителен протест, објаснувајќи дека блокадата е реакција на, како што го оценуваат, долгогодишно жртвување на јавното здравје во корист на профитни интереси и на институционално игнорирање на алармантни податоци. Од иницијативата најавија и прес-конференција на која јавно ќе ги соопштат барањата до надлежните институции, со цел „конечно и трајно“ решавање на загадувањето во Скопје, кое го поврзуваат со работата на цементарницата.
Во јавноста веќе се отвори и вториот слој на спорот: не само кој загадува, туку и како државата го мери и го именува загадувањето. „Стоп за Усје“ во своите јавни настапи укажува дека во домашната регулатива сè уште нема утврден дневен лимит за PM2.5 честичките, додека за PM10 е дозволено надминување на граничните вредности најмногу 35 дена годишно. Во ваква рамка, граѓанскиот гнев не се насочува само кон индустријата, туку и кон правилата по кои се проценува дали воздухот е „прифатлив“ за дишење.
Компанијата „ТИТАН Усје“, пак, во пресрет на блокадата излезе со спротивна теза: дека не е изворот на загадувањето во Скопје и дека работи во рамки на законски дозволените емисии. Во реакциите се повикува на континуиран мониторинг, на А-интегрирана еколошка дозвола и на инспекциски контроли, при што посочува дека последниот увид бил на 18 декември и дека, според нив, не биле утврдени отстапувања од законските лимити. Компанијата дополнително тврди дека нема „корелација“ меѓу најлошите денови во Скопје и работата на печките и дека главните фактори треба да се бараат во метеоролошките услови, греењето, сообраќајот, градежните активности и горењето на отворено.
Протестот се случува во момент кога во градот повторно расте чувството дека проблемот се третира сезонски, со соопштенија и меѓусебни обвинувања, наместо со долгорочна политика што ќе го намали ризикот по здравјето. Во истата насока оди и поширокиот притисок од граѓанскиот сектор: „Зелен хуман град“ неодамна поднесе иницијатива до Советот на Град Скопје, барајќи јасен став дека тешката и високозагадувачка индустрија нема место во густо населено урбано подрачје и дека цементарницата треба да се дислоцира надвор од Скопје.
Вечерва, на раскрсницата што ја избраа организаторите, ќе се судрат две верзии на истата реалност: една што инсистира дека загадувањето е системско и толерирано, и друга што се брани со мерни места, дозволи и законски лимити. Дали ќе се отвори пат за институционална разврска или ќе остане уште една блокада во календарот на скопската зима, ќе се мери по тоа што ќе следува утре – не по тоа што ќе се каже вечерва.