Skip to content
Иако цените на храната се номинално пониски во некои земји, тоа не мора да значи дека храната е попристапна.
Додека Швајцарците плаќаат до 60 проценти повеќе од европскиот просек за иста потрошувачка кошничка, цените во Македонија се најниски на континентот, но според експертите, поради ниските плати не е лесно достапна.
Разликите во цените на храната низ Европа се огромни, а најновите податоци на Евростат откриваат каде купувањето е најпристапно и каде најмногу ќе го оптовари буџетот на домаќинствата, објавува „Еуроњуз“.
Храната претставува еден од најголемите трошоци за европските домаќинства, со просек од 11,9% од вкупната потрошувачка во Европската Унија, додека во земји како Романија тој удел се зголемува на 20%. Споредбата на цените се базира на индексот на Евростат, каде што просечната цена на храната во ЕУ е 100. Вредност над 100 означува повисоки цени од просекот, додека вредност под 100 означува поповолни цени.
Швајцарија на врвот, Македонија на дното на листата
Според податоците за 2024 година, Швајцарија е убедливо најскапата земја со индекс од 161,1, што значи дека цените на храната се за 61,1% повисоки од просекот на ЕУ. По неа следат Исланд (146,3) и Норвешка (130,6), земји кои исто така не се членки на Унијата.
Во рамките на ЕУ, жителите на Луксембург мора да трошат најмногу, каде што цените се за 25,7% повисоки од просекот. Високи цени се регистрирани и во Данска, Ирска, Франција, Австрија и Малта. Од друга страна, најевтината храна во Европа е во Македонија, со цени за 27% пониски од просекот на ЕУ.
Во рамките на Унијата, Романија е најповолна, каде што истата потрошувачка кошничка за храна е поевтина за 25,4%. Ниските цени на храната се карактеристични за Југоисточна Европа и Западен Балкан, па затоа Турција, Босна и Херцеговина, Црна Гора и Бугарија се исто така значително под просекот.
Меѓу најголемите економии на ЕУ, цените во Германија и Италија се малку над просекот, додека Франција е значително поскапа. Шпанија, од друга страна, е 5,4% поевтина од просекот на Унијата.
Клучни причини за разликите во цените
Експертите истакнуваат неколку клучни причини за толку големите разлики.
„Најважната причина се разликите во приходите и платите“, рече Алан Метјуз, професор на колеџот Тринити во Даблин.
Во земјите со повисоки просечни плати, како што се Швајцарија и Данска, трошоците за труд во земјоделството, преработката и продажбата се исто така повисоки, што на крајот влијае на малопродажните цени.
Метјуз додава дека разликите во оданочувањето исто така играат улога.
„Разликите во оданочувањето, особено ДДВ-то на прехранбените производи, исто така објаснуваат некои од разликите“, нагласи тој. Покрај тоа, цените се под влијание на навиките на потрошувачите, како што е поголемата побарувачка за органски или брендирани производи во побогатите земји.
Иларија Бенедети, вонреден професор од Универзитетот во Тушија, исто така ги истакнува структурните фактори како што се трошоците за производство и изложеноста на глобални шокови.
„Помалите и поотворените економии – честопати со валути подложни на поостри флуктуации – доживеаа посилно пренесување на зголемените трошоци за енергија и земјоделските инпути за време на пандемијата и конфликтот меѓу Русија и Украина“, рече таа.
Ниските цени на храната не значат полесен живот
Иако цените на храната се номинално пониски во некои земји, тоа не мора да значи дека храната е попристапна. Во земјите од Источна и Југоисточна Европа, храната сочинува повеќе од 20% од расходите на домаќинствата, додека во побогатите економии овој удел е обично под 12%.
„Како резултат на тоа, истото зголемување на цената носи многу потешки последици таму каде што приходите се пониски“, додаде Бенедети.
Овие разлики имаат сериозни импликации врз безбедноста на снабдувањето со храна, предупредува Јеремијас Мате Балог, вонреден професор на Универзитетот Корвинус во Будимпешта.
„Додека земјите со високи приходи можат да апсорбираат зголемени нивоа на цени, домаќинствата со пониски приходи во Централна и Источна Европа се соочуваат со непропорционален товар, дури и ако номиналните цени на храната се пониски“, рече тој.
Со други зборови, иако храната во Данска е скапа, жителите со повисок расположлив приход можат полесно да си ја дозволат отколку жителите на земјите со пониски цени и значително пониски приходи.