Како вештачката интелигенција влијае врз демократијата: Античката мудрост како водич за дигиталната иднина

Вештачката интелигенција го менува не само начинот на кој размислуваме и комуницираме, туку и самата суштина на политичката култура во демократиите, изјави поранешниот грчки премиер Јоргос Папандреу во интервју за Euronews Next.

Во метафората на познатата пештера на Платон, луѓето ги гледаат сенките на ѕидот, несвесни дека огнот зад нив ја искривува реалноста. За Папандреу, ова сценарио сè повеќе личи на денешниот свет каде што реалноста е обликувана од социјалните мрежи и вештачката интелигенција.

Според Платон, ако некој успее да излезе од пештерата, светлината ќе го заслепи, но со текот на времето ќе го види светот каков што навистина е. Сепак, враќањето назад за другите би било залудно – тие би одбиле да веруваат дека постои свет надвор од пештерата.

Папандреу верува дека оваа метафора, иако е стара повеќе од 2.000 години, совршено се вклопува во современата дебата за иднината на демократијата во ерата на вештачката интелигенција.

„Платон ни кажува дека лесно можеме да се заробиме во лажни светови и да веруваме дека тоа е реалност, реагирајќи бурно на секоја промена“, рече Папандреу на Самитот на Обединетите нации „Вештачка интелигенција за добро“ во Женева.

Вештачката интелигенција како сенка, а не светлина

Иако технолошкиот сектор често ја промовира вештачката интелигенција како основа на ново знаење, Папандреу верува дека Платон би сакал да ја види вештачката интелигенција како сенка на ѕидот на пештерата – привлечна, привлечна, но далеку од вистината.

Тоа, секако, не значи дека вештачката интелигенција нема да има огромно влијание врз светот. Напротив. Папандреу истакнува дека таа веќе длабоко ја менува нашата култура и начин на размислување.

„Вештачката интелигенција ја менува културата – начинот на кој го перцепираме светот, начинот на кој комуницираме. А културата е исто така политички одраз на демократијата“, објаснува тој.

Сократ би поставил клучни прашања

Учителот на Платон, Сократ, познат како неуморен трагач по вистината, ја критикуваше тогашната форма на демократија, која на крајот го чинеше неговиот живот. Наместо да се надмудри, тој се залагаше за дијалог и разбирање.

Папандреу гледа јасна паралела со денешното општество, особено кога станува збор за социјалните медиуми.

Тој го поставува прашањето – дали социјалните платформи поттикнуваат вистински дијалог или само ја продлабочуваат поларизацијата? Дали допаѓањата и недопаѓањата поттикнуваат суштинска дебата или само конкуренција и поделба?

„Една од причините зошто е создадена демократијата е да се спречи концентрацијата на моќ. Но, денес се соочуваме со парадокс: од една страна, вештачката интелигенција и интернетот можат да го демократизираат знаењето, а од друга страна, алгоритмите и податоците се високо централизирани во рацете на малкумина“, потсетува Папандреу.

Лекции од Античка Атина за современите влади

Папандреу верува дека современите влади можат многу да научат од античка Атина – лулката на демократијата, каде што граѓаните се собираа, дебатираа и одлучуваа.

Денес, тоа би можело да биде дигитален простор каде што сите граѓани – вклучувајќи ги жените, мигрантите и другите често исклучени групи – можат подеднакво да дискутираат за важни прашања, вклучително и вештачката интелигенција.

Папандреу предлага платформа што би им овозможила на граѓаните да ги искажат своите мислења и да дадат повратни информации до владите, користејќи ги алатките за да ги оспособат граѓаните, наместо да ги следат.

Вештачката интелигенција и губењето на критичкото размислување

Во време кога вештачката интелигенција ја презема улогата на „сезнаечка“ технологија, Папандреу предупредува дека она што Платон и Сократ најмногу го ценеа – способноста за критичко размислување – се губи.

„Не треба да бидеме мозоци за складирање податоци, туку мозоци што размислуваат за информациите што ги примаме – и проценуваат што е вистина, а што не“, нагласува Папандреу.

Мудрост во време на незнаење

Во една од најпознатите приказни на Платон, Сократ станува свесен за својата мудрост кога сфаќа дека оние што тврдат дека знаат сè – всушност знаат најмалку. Потоа заклучува дека „единствената вистинска мудрост е да знаеш колку малку знаеш“.

За Папандреу, токму таа реченица има повеќе смисла денес од кога било – во свет каде што алгоритмите сè повеќе им кажуваат на луѓето што да мислат.