Skip to content
Собранието на Косово денеска не го избра лидерот на Самоопределување, Албин Курти, за премиер. Во гласањето, кое беше клучен чекор за формирање нова влада по февруарските избори, „за“ гласаа 56 пратеници, 52 беа против, а четворица воздржани. За избор на влада се потребни најмалку 61 глас, што значи дека Курти остана пет гласа краток од мнозинството. Овој неуспех ја турка државата уште подлабоко во институционална криза и ја отвора можноста Косово да оди на уште едни избори годинава.
По гласањето, претседателот на косовскиот парламент Димаљ Баша објави дека постапката сега преминува кај претседателката Вјоса Османи. Уставната процедура е јасна: Османи во рок од десет дена мора да предложи нов кандидат за премиер. Тој кандидат ќе мора повторно да се обиде да обезбеди минимум 61 глас од вкупно 120 пратеници. Доколку и вториот обид пропадне, претседателката има уставно овластување да го распушти Собранието и да распише нови парламентарни избори.
Ова практично значи дека Косово влезе во трка со часовникот. Доколку не се најде ново мнозинство, државата може да излезе на уште еден вонреден изборен процес – втор годинава. Лидерот на Демократската партија на Косово, Мемли Красниќи, како шеф на втората по големина партија, веќе порача дека ќе побара од претседателката веднаш да отвори пат кон нови избори, а не да се форсира уште еден кандидат за премиер само за да се купи време. Опозициските партии и дел од аналитичарите оценуваат дека ситуацијата е блокирана и дека најчисто решение е враќање кај гласачите.
Резултатот од гласањето откри уште еден проблем: Курти не успеа да склопи коалиција и покрај тоа што неговото движење Самоопределување остана најсилна поединечна сила во парламентот со 48 пратенички места по изборите во февруари. Со тоа уште еднаш се покажа клучниот парадокс на косовската политика во 2025 година – најголемата партија нема мнозинство, а останатите партии не сакаат да ѝ дадат гласови за да обезбеди стабилна влада. Тоа создаде блокада која трае со месеци и веќе ја парализираше работата на институциите.
Патот до оваа точка беше турбулентен. По изборите Косово со недели не можеше ни формално да го отпочне мандатот на новиот состав на Собранието, бидејќи пратениците не можеа да се договорат ниту за избор на претседател на парламентот. Тој застој, според оценките на набљудувачите, ја ослаби довербата во институциите и создаде опасна слика дека државата е нефункционална во момент кога е под силен надворешен притисок – од безбедносни тензии на северот до европските барања за дијалог со Србија. Дури неодамна беше избран Димаљ Баша за претседател на Собранието, со што се отвори патот формално да се гласа за влада. Денешниот неуспех на Курти покажува дека изборот на претседател на парламентот не значеше и решена криза.
Кризата не е само внатрешна приказна. Петте западни амбасади кои дејствуваат координирано во Косово – амбасадите на САД, Велика Британија, Германија, Франција и Италија, таканаречената „Квинта“ – веќе повикаа на брзо формирање функционална влада. Нивната порака е дека Косово не може да си дозволи институционална парализа во момент кога земјата преговара за европски пари од планот за раст на Западен Балкан вреден шест милијарди евра и кога Брисел очекува стабилна влада што може да спроведува договори и реформи. Од Брисел стигна и предупредување дека без политичка стабилност Косово ризикува да ја загуби поддршката за интеграција во евроатлантските структури.
Албин Курти, кој во моментов се води како вршител на должност премиер, во своето обраќање во Собранието порача дека земјата не смее повторно да западне во изборен циклус што постојано се повторува и дека парламентарците имаат обврска да обезбедат влада која ќе работи. Но тој истовремено призна дека можеби нови избори се единствениот преостанат демократски излез. Таа изјава фактички значи дека и самиот Курти гледа дека нема доволно раце во салата за да опстане како премиер со стабилно мнозинство и редовен мандат.
Од правен аспект, следната станица е претседателката Вјоса Османи. Таа има рок од десет дена да именува нов мандатар, во консултација со партиите. Ако тој втор кандидат не успее да добие 61 глас, Османи е должна да го распушти парламентот и да распише нови избори. Тоа би ја оставило земјата без стабилна влада во чувствителен момент, но истовремено би се претставило како враќање на легитимитетот директно кај граѓаните.
Во превод, денешниот неуспех на Курти не е само еден изгласан неуспешен мандат. Тоа е аларм за системот. Косово останува без избрана влада, со парламент кој не може да изгради мнозинство, со претседателка која мора или да најде компромисен кандидат во рок од десет дена или да притисне на копчето за нови избори, и со меѓународен притисок државата да не стои блокирана додека се решаваат отворени прашања – од преговорите со Србија, до европските пари и безбедносната ситуација на терен.
Во овој момент сценариото изгледа вака: или ќе се појави нов кандидат за премиер кој ќе успее да добие широка поддршка вклучувајќи дел од опозицијата, што би значело некое привремено или техничко решение за стабилност, или Косово оди повторно на избори. И во двата случаи, денот кога Собранието не успеа да го изгласа Албин Курти за премиер е момент што ја дефинира следната фаза на политичката криза во Приштина.
