Skip to content
Фемицид во Македонија повторно излегува на врвот на европските рангирања, овојпат преку статистика што не зборува за „сензација“, туку за интимниот контекст во кој најчесто се случува најтешкото насилство. Според податоци за 2023 година, земјава е трета во Европа по стапката на убиени жени од интимен партнер или член на семејството – шест жени на еден милион жители, зад Латвија (околу 17) и Литванија (10).
Европскиот просек е понизок. Евростат во својата објава за 2023 наведува дека во ЕУ стапката изнесува 4,1 жртва на еден милион (според пол), а кај мажите 2,2 – што ја потврдува разликата во ризикот кога сторителот е „најблискиот“. Со истите споредби, најниски стапки (со исклучок на Малта) се бележат во Грција, Шпанија и Холандија, со околу 1,8 до 2,3 жртви на милион.
Зад бројките стои уште потежок контекст: домашните институции и натаму се мерат со насилство што се повторува, ескалира и преминува од закана во убиство. Во текстот на Трн се наведуваат податоци од МВР дека во периодот 2018–2023 се регистрирани 6.242 кривични дела поврзани со семејно насилство, меѓу кои 33 убиства и 14 обиди за убиство, покрај илјадници случаи на физичко и психолошко насилство.
Токму тука се судираат две реалности: статистиката што ја рангира државата и системот што најчесто се вклучува дури кога трагедијата веќе се случила. „Реагираме кога ќе се случи трагедија, но не вложуваме во превенција“, вели Елена Димушевска од Националната мрежа против насилство врз жени, нагласувајќи дека фемицидот е крајна последица на системски пропусти, а не „изолиран чин“. Нејзината поента е практична, не декларативна: без стабилно финансирање за превенција, засолништа и стручна психосоцијална помош, дел од жените остануваат пред избор што не би смеел да постои – да бидат бездомнички или да се вратат кај насилникот.
Во ваков контекст, третото место не е само „лоша позиција“ на табела, туку индикатор дека интимното насилство кај нас не се пресретнува доволно рано – ниту преку заштитни мерки, ниту преку институционална координација што ќе ја спречи ескалацијата. Дополнителна замка е и тоа што во мали земји стапките силно осцилираат од година во година, бидејќи и неколку случаи ја менуваат сликата; но токму затоа секој случај е сигнал за системот, а не „статистичка грешка“.