Skip to content
Од Украина до Сингапур, оваа глобална мрежа го менува начинот на кој се бориме против пластичниот отпад.
Повеќе од 1.400 тони пластика беа рециклирани за една година благодарение на глобалната иницијатива „Скапоцена пластика“.
Може ли технологијата со отворен пристап да го направи рециклирањето на пластика навистина достапно за сите?
Неговата идеја беше да го доближи рециклирањето до локалните заедници преку обезбедување пристап до едноставни и лесно поправливи уреди.
Веќе истата година, три лица независно изградија свои верзии на машината, а наскоро се роди и движењето „Скапоцена пластика“.
„Научи го човекот да лови“
Сè што развива „Скапоцена пластика“ – машини, упатства, алатки, дури и дизајни на готови производи – е достапно онлајн под лиценци со отворен код.
Машините можат да се купат или изработат „направи сам“, користејќи лесно достапни делови од продавници за железарија.
Денес, четири генерации машини подоцна, оваа иницијатива обединува повеќе од 2.000 регистрирани проекти за рециклирање во 56 земји. Членовите на заедницата не само што ја усовршуваат опремата, туку и започнуваат свои бизниси и ја подигнуваат свеста за важноста на рециклирањето во нивните заедници.
„На крајот на краиштата, нашата цел беше едноставна – повеќе рециклирање на пластика“, вели Џери де Вос, кој се приклучи на движењето во 2017 година и помогна во развојот на третата верзија на машините.
„Кога ќе смислевме некоја корисна иновација, баравме финансиска поддршка и, кога бевме задоволни од резултатите, објавувавме сè на интернет.“
Проблем што нема да исчезне
Пластичниот отпад продолжува да биде еден од најлошите еколошки проблеми денес.
Проценките велат дека помалку од 9% од пластиката се рециклира, додека остатокот завршува на депонии, природа и океани. Влијанието на микропластиката е забележано дури неодамна.
Италијанска студија од 2025 година покажа присуство на микропластика дури и во јајниците на жените, што покренува прашања за ефектот врз плодноста.
Иако технологијата за рециклирање постои, индустријата за рециклирање сè уште напредува бавно. Многу земји немаат развиена инфраструктура, а производството на нова пластика е често поевтино од рециклирањето. Зголемените трошоци за енергија и работна сила дополнително го забавуваат развојот на секторот.
Затоа Precious Plastic одлучи да не чека промени од врвот, туку да им го олесни на сите што сакаат да се вклучат во рециклирањето.
Примена во светот – од Сингапур до Украина
„Precious Plastic беше меѓу првите што покажа дека индивидуалните решенија можат да придонесат за решавање на глобален проблем“, вели де Вос.
Организацијата, исто така, сподели бизнис алатки за оние кои сакаат да го претворат рециклирањето во бизнис.
Во Сингапур, Plastify спроведува кампањи за собирање PET амбалажа и работи со болници за да го претвори медицинскиот отпад во производи, па дури и официјална стока за трките во Ф1.
Во Торино, Plastiz се рециклира сè, од стари семафори до капсули за кафе и ги користи во проекти за внатрешен дизајн.
Во воено разорената Украина, No WasteUkraine сака да го промовира рециклирањето како нова културна норма, а не како „срам од советското минато“. Оваа организација произведува мебел, корици за тетратки и промотивни подароци од пластика.
Волонтерите иницираат промени, но им е потребна и поддршка од државата
Голем дел од успехот на Precious Plastic се должи на волонтерите.
„Во еден момент имаше 12 од нас кои волонтираа секој ден, но сметките сè уште треба да се платат“, признава де Вос.
Поради недостаток на средства, развојот на петтата верзија на машините во моментов е паузиран. Сепак, де Вос останува оптимист.
„Машините се таму. Сè уште можат да се користат, а некој друг може да продолжи таму каде што застанавме.“
Тој додава дека би било важно државата повеќе да ја цени работата на луѓето во индустријата за рециклирање и да ги поддржува локалните иницијативи.
Пластиката сè уште победува – но алтернативите растат
Самото рециклирање не е доволно ако произведената пластика не е погодна за рециклирање. Според ОН, секоја година се произведуваат околу 460 милиони тони пластика, од кои повеќето не се дизајнирани за лесно рециклирање.
Сепак, алтернативните решенија сè повеќе влегуваат во употреба, од јадлива амбалажа во Велика Британија (проектот Notpla) до јапонска пластика што се распаѓа во морска вода.
Прашањето е дали светските лидери на преговорите во август ќе успеат да се договорат за договор за пластика што би ја принудил индустријата на кружно производство.
Ако тоа не се случи, иницијативи како Precious Plastic може да останат единствените светилници.
