Освен своето, Украина го штити и европското небо и покрај срамното однесување на Орбан

Освен своето, Украина го штити и европското небо и покрај срамното однесување на Орбан кој ѝ помага на Москва да ја идентификува украинската одбранбена инфраструктура за прецизни руски напади врз нив, што е едноставно срамно.

Олександар ЛЕВЧЕНКО*

Русија ги интензивира хибридните напади врз западноевропските земји. Деновиве, во Копенхаген ќе се одржи самитот на европската политичка заедница, во врска со кој сите цивилни летови на беспилотни летала во данскиот воздушен простор се забранети во текот на наведениот период. Причината за оваа одлука беше тоа што непознати беспилотни летала повторно беа забележани во близина на неколку воени инсталации во Данска. Едно од местата каде што беше забележана нелегална активност на беспилотни летала беше главната воена база Каруп, кога непознати беспилотни летала беа во воздухот и над територијата на воздухопловната база и надвор од нејзината ограда.

Неидентификувани беспилотни летала беа пријавени и над аеродромот во Копенхаген и пет други населени места во Данска. Данскиот весник „Велт ам Зонтаг“ објави информација дека германската служба за контрола на воздушниот сообраќај (DFS) регистрирала 447 пријави од екипажи на авиони за дефекти или манипулација од трети страни со GPS сателитските навигациски сигнали за време на летовите помеѓу јануари и август 2025 година, додека само 25 вакви инциденти беа регистрирани пред две години.

Во исто време, најостриот пораст на пречки со GPS сигналите е забележан во регионот на Балтичкото Море и над балтичките земји, што, според експертите, е елемент на хибридната војна на Русија против западните земји.

Данската влада ја нарече инвазијата на нејзиниот воздушен простор со беспилотни летала хибриден напад, а премиерката Мете Фредериксен изјави дека ова е најсериозниот напад врз критичната инфраструктура на земјата. Што се однесува до вештачкото попречување на GPS навигацијата, сигналите се попречени од моќни предаватели од земјата или податоците од сателитите се фалсификуваат. Оваа манипулација, позната како лажирање, е многу поопасна, бидејќи екипажите можат да бидат заведени за вистинската локација и надморска височина на летот. Според експертите, значаен дел од сигналот за пречки во балтичкиот регион доаѓа од регионот Калининград на Руската Федерација. Прекинот на GPS навигацијата влијаеше не само на авијацијата, туку и го комплицираше работењето на системите за навигација на бродовите, а особено германските сопственици на бродови постојано пријавуваа случаи на вакви дефекти.

Во текот на изминатата година, сомнителните инциденти во западноевропските земји станаа вообичаени: подморски кабли скинати од сидра, оштетени цевководи на дното на Балтичкото Море, мистериозни пожари во магацини, експлозии на пакети итн. Во септември 2025 година, на оваа листа беше додадена уште посериозна провокација од Русија против НАТО: испраќање најмалку дваесетина беспилотни летала во Полска. Настаните во воздушниот простор на Данска се слични на тестирање на уште еден метод на хибридната војна на Кремљ против Европа, бидејќи никогаш порано не се случило европските аеродроми да бидат затворени со часови поради непознати дронови, а сите безбедносни структури да не можеле ништо да сторат во врска со тоа.

Спроведувајќи хибридни напади врз земјите од Западна Европа, Москва користи широк спектар на методи: кибер напади, саботажи, диверзии, информатичко-психолошки операции, нарушување на воздушниот простор итн. Европските лидери се соочуваат со дилема: како да одговорат на провокациите без да ја зголемат ескалацијата, но и без да ги остават нападите неодговорени. Западноевропските земји повеќе не реагираат само на хибридни напади од страна на Руската Федерација – тие ги реструктуираат своите безбедносни стратегии, признавајќи дека новата реалност бара нови пристапи. Данска ги преместува ловците Ф-16 во Украина, развива свои беспилотни летала и го зголемува дометот на ракети за да ги одврати потенцијалните закани. Германија ја преиспитува својата одбранбена доктрина. Радарскиот надзор и системите против беспилотни летала стануваат приоритет по инцидентите со беспилотни летала во Данска и Норвешка. Франција и Полска откриваат руски шпионски уреди по железничките линии што носат воена помош за Украина. Меѓународните институти како што е Меѓународниот институт за стратешки студии (IISS) систематизираат податоци за саботажи, кибер напади и шпионажа за да идентификуваат шеми и да ги предвидат следните потези на Кремљ.

Нарушувањата на рускиот воздушен простор ги држат НАТО и САД во шпионажа и ги принудуваат да го контролираат Кремљ во случај на можна ескалација. „Асошиејтед Прес“ ја опишува ситуацијата со нарушувањата на воздушниот простор во Источна Европа, особено во балтичкиот регион, што Русија ги извршува со употреба на авиони и беспилотни летала. Во сторијата се вели дека НАТО и земјите-членки разговараат за можни чекори за одговор. Бројот на сериозни повреди во воздушниот простор во Европа нагло се зголеми овој месец. Балтичките земји, Скандинавија и Полска изразуваат загриженост за оваа ситуација, бидејќи се принудени да подигнат борбени авиони, да трошат ресурси за надзор, безбедност и да го земат предвид ризикот од ескалација. Се цитираат коментари од високи претставници на НАТО дека нарушувањата на воздушниот простор не се само демонстрација на сила, туку алатка за притисок и проверка на реакцијата на Западот. Суштината е дека Руската Федерација, користејќи евтини беспилотни летала и провокативни летови над Балтикот, всушност ги тестира одбранбените способности на НАТО и ги принудува сојузниците да трошат огромни ресурси за пресретнување.

Да ве потсетиме дека Путин веќе неколку недели лансира серија дронови, сајбер напади и кампања за дезинформации против Европа. Всушност, ова беше координиран обид да се дестабилизира Западот и да се натераат европските граѓани да се сомневаат во препорачливоста на поддршката на Украина. Сепак, сега западните сојузници наоѓаат начини да одговорат на агресијата на Кремљ, пишува „Тајмс“.

Денешниот построг западен одговор се состои од три компоненти. Прво, Западот поконкретно најави создавање „ѕид од дронови“ за заштита на источниот дел на НАТО од руска инвазија. Ова ќе вклучува модерни дронови произведени во Велика Британија.

Второ, германскиот канцелар Фридрих Мерц планира да го претстави на самитот на Европската унија во Копенхаген користењето на стотици милијарди замрзнати руски средства за да се обезбеди бескаматен заем од 160 милијарди долари за Украина. Шемата на Мерц би можела да ги промени правилата на играта.

Трето, 19-тиот круг санкции на ЕУ против Русија е речиси подготвен за лансирање. Тој е насочен кон руската нафтена и гасна индустрија и во суштина е воено-дипломатски маневар, кој функционира заедно со нападите на Украина со долг дострел врз руските рафинерии, електрани и бензински пумпи.

Путин може да ја доведе ситуацијата до работ. Иако неговата цел може да биде малку да го исплаши Западот и да го принуди да троши пари за сопствена одбрана, а не за помош на Украина, овие провокации претставуваат ризик од случајна ескалација и непланиран конфликт.

Европската комисија создаде документ во кој ги презентира своите предлози како дел од стратегијата насочена кон намалување на недостатоците во европската одбрана до 2030 година. Главниот фокус е на воздушната и ракетната одбрана, како и на беспилотните летала. Новиот „ѕид од беспилотни летала“ ќе се темели на искуството на Украина, а воедно ќе ги интегрира стартап компаниите и академската заедница во центри низ цела Европа. „Источниот чувар“ ќе биде дизајниран да ја заштити Европа од хибридни напади. Ќе вклучува голем број елементи: копнена одбрана, противбезбедносни, како и поморски и вселенски елементи. Германија веќе изрази подготвеност да преземе водечка улога во воздушната одбрана. Финансирањето ќе биде делумно обезбедено од кредитниот фонд SAFE од 150 милијарди евра.

Во исто време, рускиот министер за надворешни работи Лавров уште еднаш изјави дека Москва не планира напад врз земјите од ЕУ и НАТО. Сепак, слични фрази беа слушнати во врска со Украина неколку дена пред големата инвазија во 2022 година, односно внесувањето на руски трупи во украински Крим во февруари 2014 година. А портпаролката на руското Министерство за надворешни работи уште еднаш ја повтори мантрата дека руските беспилотни летала биле манипулирани од Украинците за време на нападот врз Полска. Сите знаат дека некои од беспилотните летала летале од територијата на Белорусија, каде што е дури и теоретски невозможно да се преземе контрола врз нив. А што е со руските авиони што летале на територијата на Естонија, Латвија и други балтички држави? Дека и тие биле манипулирани од Киев, каде што слетале украинските екипажи таму?

Секој веројатно забележал дека непознати беспилотни летала се појавуваат токму на територијата на оние земји-членки на НАТО кои најмногу ја поддржуваат Украина. Тие не се над териториите на проруска Унгарија и Словачка. Но, од унгарска страна, беспилотните летала летале на територијата на Украина. Унгарскиот премиер Орбан и министерот за надворешни работи Сијарто изјавија дека тоа е едноставно антиунгарска хистерија од Киев. Тоа е, Будимпешта се однесуваше на ист начин како и Москва – негирајќи сè. Во меѓувреме, кога му беа презентирани сателитски снимки од унгарски беспилотни летала што летаат над украинските стратешки објекти, премиерот Виктор Орбан дрско изјави: „Сега прашањето не е дали два, три или четири унгарски беспилотни летала прелетале или не. Да претпоставиме дека прелетале таму, но што потоа? Украина не е независна, суверена земја. Ако Западот утре одлучи да не даде ниту еден форинт, Украина може да се затвори. Тоа не е нешто за што треба да се грижите.

Тука, одговорот на таков став е едноставен. Западот ѝ дава на Украина помош што дефинитивно не е во форинти. Будимпешта веќе десетици пати се обиде да ја блокира оваа помош за Украина и делумно успеа. Сепак, Украина главно го одржува европскиот воздушен простор релативно мирен, соборувајќи неколку стотици руски беспилотни летала секој ден, кои во одреден момент би можеле да летаат до европските престолнини. Не е лесно, затоа Западот помага. Полска се соочи со ова во реалноста, кога собори само 4 од 20 руски беспилотни летала. Во исто време, ги искористи сите свои воздухопловни сили и авиони на НАТО стационирани во земјата, плус сите воздушни одбрани, вклучувајќи ги и батериите „Патриот“, кои толку многу недостасуваат во Украина, а кои Киев ги користи исклучиво против балистички ракети, бидејќи беспилотните летала и крстосувачките ракети можат да соборат други системи за воздушна одбрана. Украина премести дел од своето производство поблиску до границите за да им го отежни на руските ракети и беспилотни летала да стигнат до нив, поради што Орбан почна да ѝ помага на Москва да ги идентификува овие објекти за прецизни руски напади врз нив. Ова е едноставно срамно.

*Олександар ЛЕВЧЕНКО e поранешен украински амбасадор во Хрватска и Босна и Херцеговина