Виена е новата Казабланка, европска база за руските шпиони

Во последните две години, бројот на руски дипломати кои работат во Австрија се зголеми од 400 на повеќе од 500 луѓе. Во Виена работат во околу 40 згради, на чии покриви е инсталирана разновидна опрема за надзор.

Олександар ЛЕВЧЕНКО*

Австрија протера руски дипломат поради скандал со шпионажа. На 30 септември 2025 година, австриското Министерство за надворешни работи прогласи вработен во руската амбасада за персона нон грата во врска со скандалот со шпионажа во австрискиот енергетски гигант, нафтена, гасна и хемиска група ОМВ. Австрија направи чекор кон одредена ескалација на ситуацијата откако Русија одби да го откаже имунитетот на својот дипломат за да можат австриските агенции за спроведување на законот да отворат истрага против него. Токму овој дипломат се сретна неколку пати со вработен во ОМВ, кој неодамна беше отпуштен поради сомнение за шпионажа за Руската Федерација.

Уште во 2024 година, „Волстрит џурнал“ објави дека многу западни земји се загрижени за сериозно зголемување на активноста на руските шпиони на територијата на Република Австрија, каде што тие формално не прекршуваат ништо сè додека не дејствуваат директно против Австрија. Виена неодамна стана еден вид база за подземните активности на Руската Федерација. Поточно, руските оперативци координираат финансиска и логистичка поддршка за атентати, саботажи и регрутирање низ цела Европа. Во последните две години, бројот на руски дипломати кои работат во Австрија се зголеми од 400 на повеќе од 500 луѓе. Можеби половина од нив всушност извршуваат дипломатски функции, но другата половина се занимаваат со шпионски активности. Русите од рускиот конзулат во Минхен се преселија во Австрија кога германските власти го затворија. Вработените во руските дипломатски мисии во Виена работат во околу 40 згради, на чии покриви е инсталирана разновидна опрема за надзор. Се претпоставува дека руските оперативци во Австрија, меѓу другото, се вклучени во следењето на логистиката на западната воена помош за Украина. Австриското разузнавање откри дека Руската Федерација транспортира големи суми готовина во Австрија по копнен пат, а потоа руските шпиони ги транспортираат тие пари низ Европа во нивните лични работи, кои полицијата не смее да ги проверува, под дипломатска покритие. Како одговор на оваа ситуација, бројни членови на парламентот апелираа до австриската влада да ја прекине „исклучително опасната ситуација поврзана со активностите на руските шпиони“.

Вреди да се потсетиме дека поранешниот министер за надворешни работи на Австрија (1995-2000) и поранешен канцелар на оваа земја (2000-2007) Волфганг Шисел прво стана член на одборот на директори на руската телекомуникациска компанија МТС, а подоцна и член на надзорниот одбор на Лукоил, кој е втор најголем производител на нафта во Русија. В. Шисел беше принуден да ги напушти управните одбори на МТС и Лукоил само во врска со инвазијата на руските трупи во Украина. Поранешната австриска министерка за надворешни работи Карин Кнајсл (2017-2019) беше член на надзорниот одбор на Роснефт до мај 2022 година. Покрај тоа, К. Кнајсл ја напушти својата позиција во руската нафтена и гасна компанија дури откако Роснефт падна под санкции на ЕУ. Конечно, во 2023 година, К. Кнајсл отворено се пресели да живее во Руската Федерација, каде што водеше аналитички центар на Универзитетот во Санкт Петербург и почна да ги реемитува руските пропагандни наративи. Покрај тоа, виенското обвинителство објави дека отворило кривична постапка против поранешниот австриски разузнавач Егисто Ото и неименуван полицаец, обвинувајќи ги за корупција, злоупотреба на службена должност, откривање државни тајни и шпионажа за Русија. Е. От собрал класифицирани информации и голема количина лични податоци од внатрешните бази на податоци на австриската полиција помеѓу 2017 и 2021 година. Тој ги предал овие информации на руската разузнавачка служба, добивајќи финансиска компензација за тоа.

„Инсајдер“ објави истрага во која се тврди дека дописниците на руската новинска агенција ТАСС, Олга Кукла и Максим Черевик, кои пристигнаа во Виена во август 2025 година, веројатно се вработени во руската служба за надворешно разузнавање. На претходниците на Кукла и Черевик, Иван Попов и Арина Давидјан, исто така им беше одземена акредитацијата во Австрија во јуни 2024 година, поради сомневање за шпионажа. Руската новинска агенција ТАСС игра двојна улога во хибридната војна на Кремљ против Западот. Од една страна, оваа новинска агенција често служи како покритие за руското разузнавање. Од друга страна, ТАСС активно шири дезинформации и наративи поволни за Кремљ, формирајќи ја потребната информативна позадина за да ја оправда руската агресија врз Украина и да ги прикрие разузнавачките операции. Од Студената војна, Австрија беше и останува една од клучните области на активност за руските разузнавачки служби. Виена е дом на бројни седишта на меѓународни организации, вклучувајќи ги ИАЕА и ОБСЕ. Оваа концентрација на меѓународни структури, дипломатски мисии и влијателни личности создава идеална средина за собирање разузнавачки информации и спроведување операции на влијание, правејќи Виена „центар“ за шпионажа. Руските разузнавачки активности во Виена опфаќаат широк спектар – од собирање информации за меѓународни организации до продирање во австриските политички и економски структури. Во контекст на големата војна во Украина и конфликтот со Западот, Русија значително ги зголемува своите разузнавачки активности и хибридни напади во Европа. Во последните месеци, руските разузнавачки служби ги интензивираа саботажите, сајбер нападите и операциите за влијание насочени кон поткопување на поддршката за Украина и внатрешното единство на ЕУ.

Глобсек и Меѓународниот центар за борба против тероризмот регистрирале најмалку 110 случаи на саботажа или обид за саботажа во Европа од 2022 година со потврдени врски со Руската Федерација. На 2 октомври 2025 година, влијателниот полски весник „Газета Виборча“ објави истрага насловена како „Руската специјална служба крие експлозиви на гробишта“, во која се тврди дека руската воена разузнавачка служба криела силни експлозиви во незабележливи конзерви со конзервирана пченка. Овие конзерви биле закопани во скривалишта на неколку гробишта во Литванија и Полска. Според полицијата, овие конзерви подоцна требало да бидат прикачени на беспилотни летала и да се користат за извршување на терористички напади со висок профил во Литванија, Полска и Германија. Вработените во Полската агенција за внатрешна безбедност (ABW) успеале да приведат агент кој дејствувал во име на руската воена разузнавачка служба. Полските полицајци забележале дека во одреден момент агентот добил задача од неговите соработници да земе лопата, да ископа конзерви на локалните гробишта и да ги остави на одредено место во близина на градот Лоѓ. Комуникацијата се одвивала преку Telegram messenger, а плаќањето било извршено во форма на криптовалута. Слична „конзервирана пченка“ е пронајдена и на гробишта во Литванија. Службениците на ABW утврдија дека приведениот агент веќе некое време се движел помеѓу Литванија, Полска и Германија, транспортирајќи компоненти за беспилотни летала, како и серии разни SIM картички. Германскиот канцелар Фридрих Мерц, коментирајќи ја хибридната војна на Русија против западните земји, рече дека иако Германија во моментов не доживува активна војна, таа не живее ниту во мир. Според канцеларот, ако ги земеме предвид сè почестите напади врз мрежите за податоци и инфраструктурата, повеќе не можеме да зборуваме за мирен живот во Германија. Повикувајќи се на хибридни закани од Руската Федерација, Ф. Мерц спомена „летови со беспилотни летала, шпионажа, политички атентати, масовни закани против индивидуални јавни личности не само во Германија, туку и во многу други европски земји, секојдневни акти на саботажа, обиди за парализирање на центри за податоци и сајбер напади“. Русија активно го зголемува опсегот на хибридна војна против западните земји, користејќи широк спектар на алатки што одат подалеку од традиционалните воени конфликти. Главната цел на Кремљ е да го подели единството на Западот, да ја поткопа довербата на европските граѓани во ЕУ и НАТО и да го зајакне геополитичкото влијание на Руската Федерација врз политиката на земјите-членки на НАТО. Алијансата не само што ги преобликува своите стратешки приоритети како одговор на новата реалност. На самитот на НАТО во јуни 2025 година, сојузниците едногласно ја прогласија Русија за главна закана за евроатлантската безбедност, зависноста од руските енергетски извори преку развивање алтернативни извори и инфраструктура за енергетска безбедност. На политичко ниво, владите на НАТО усвојуваат закони што им овозможуваат побрзо да реагираат на хибридни напади, вклучително и санкции против поединци и правни лица поврзани со руските разузнавачки служби. Постои информативна мобилизација на општеството, а улогата на стратешките комуникации расте, додека владите им објаснуваат на граѓаните суштината на хибридното војување и борбата против дезинформациите.

*Олександар ЛЕВЧЕНКО e поранешен украински амбасадор во Хрватска и Босна и Херцеговина