Skip to content
Владата го продава Буџетот за 2026 година како „реален и развоен“, со проектиран раст на БДП од 3,8 проценти и дефицит од 3,5 проценти од БДП – чекор, како што вели министерката за финансии Гордана Димитриеска-Кочоска, кон фискална консолидација. Според официјалното експозе, приходите се планирани на околу 374,9 милијарди денари, расходите на 414,2 милијарди, а државата треба да продолжи со „строга фискална дисциплина“ и постепено намалување на јавниот долг.
Но кога ќе се погледне структурата на трошењето, сликата станува помалку развојна и повеќе потрошувачка. Според анализите, околу 373,9 милијарди денари од расходите се тековни – плати, пензии, социјални трансфери, стоки и услуги, субвенции – а само околу 40–40,5 милијарди денари се капитални инвестиции. Тоа е однос од приближно 90 проценти за тековни расходи наспроти околу 10 проценти за инвестиции, што и опозицискиот пратеник и поранешен вицепремиер Фатмир Битиќи го нарекува „потрошувачки буџет“.
Клучниот аргумент на Владата е дека токму капиталните проекти ќе бидат „главен двигател“ на растот во 2026 година – од инфраструктура на Коридор 8 и 10-д, до вложувања во енергетика, железница, здравство и образование.
Но бројките за капиталните расходи велат друго: со предлог-буџетот тие се планирани на 40,5 милијарди денари, речиси 7 милијарди помалку од 47,3 милијарди денари колку што беа утврдени со ребалансот за 2025 година.
Тешко е буџет со помалку капитални инвестиции од година на година да се нарече развоен, барем според класичните критериуми.
Опозицијата СДСМ оди чекор понатаму и предлог-буџетот го нарекува „признание за економската неспособност“ на Владата. Во нивната анализа се посочува дека на денот на усвојување на предлог-буџетот, реализацијата на капиталните расходи за 2025 година била само околу 45 проценти. Ако државата не успева да ги реализира ни веќе предвидените проекти, логично прашање е колку се реални ветувањата дека во 2026 капиталните инвестиции ќе станат мотор на растот.
СДСМ дополнително укажува и на уште една проблематична точка: дефицитот од 3,5 проценти од БДП, кој според нив е во директен судир со фискалното правило во Законот за буџети, каде лимитот е 3 проценти.
Владата одговара со аргументот „постепена фискална консолидација“ и ветување дека јавниот долг ќе се спушти под 60 проценти од БДП и пред 2028 година, но без јасен план како тоа ќе се постигне во услови на високи каматни плаќања и нови задолжувања.
Независните економски анализи дополнително ја замаглуваат сликата. Според детална анализа на „Bloomberg Adria“, во 2026 година државата треба да врати околу 1,2 милијарди евра стар долг и истовремено да земе околу 2 милијарди евра нови кредити, со што вкупните расходи се искачуваат на околу 6,7 милијарди евра.
Оттаму со право го поставуваат прашањето: се работи ли навистина за буџет кој носи економски раст, или за буџет кој првенствено сервисира долгови и тековни потреби?
И Европската комисија во последниот извештај за напредокот на Македонија ја критикува слабата реализација и нереалното проектирање на капиталните расходи, што ја подгрева дилемата дали повторно се прави „козметички развоен“ буџет кој добро звучи на хартија, а слабо се гледа на терен.
Во таков контекст, проекцијата за раст од 3,8 проценти, потпирана пред сè на домашна побарувачка, зголемени плати и пензии, без силен скок на инвестициите и без видливи структурни реформи, повеќе личи на политичка оптимизација отколку на економски конзервативна проценка.
Министерката за финансии инсистира дека секој денар е „внимателно планиран“ и дека буџетот е алатка за стабилност и раст, а не за краткорочен изборен профит.
Но фактот дека капиталните инвестиции се намалуваат, дека речиси девет од десет денари одат за тековни трошоци и дека дел од новите задолжувања ќе се користат за враќање стари долгови, остава простор критичарите да зборуваат за „буџет на инерција“ – документ кој повеќе одржува статус кво, отколку што ја менува економијата.
Дали Буџетот за 2026 година е навистина развоен зависи од тоа како ја дефинираме развојната политика: ако тоа е само стабилен дефицит и редовно сервисирање на обврските, тогаш Владата може да тврди дека ја исполнува задачата. Ако, пак, развој значи силен скок во продуктивни капитални проекти, структурни реформи и намалување на зависноста од нови долгови, тогаш бројките и досегашното искуство со реализацијата на инвестициите оставаат повеќе прашалници отколку одговори.
