Skip to content
Уставниот суд се најде во ретко жесток судир со политиката поради предметот за линеарното покачување на пензиите – и јавно предупреди дека кампањата против судијката Добрила Кацарска и Судот е „реторика заснована на лаги и манипулации“ и директен напад врз неговата независност. Токму овој предмет – „Уставниот суд линеарно покачување на пензиите“ – стана нова фронт линија меѓу правната држава и политичкиот маркетинг.
Судот отвори постапка за член 2 од последните измени на Законот за пензиско и инвалидско осигурување, со кои се воведе линеарно покачување на пензиите – ист износ за сите, без разлика на висината на досегашната пензија, должината на стажот и вековите уплатувани придонеси. Наместо редовно усогласување по формула што ги следи растот на платите и трошоците за живот, државата одлучи целата „корпа“ средства да ја распредели рамномерно.
На хартија тоа изгледа „праведно“: сите добиваат исто покачување, најсиромашните пензионери чувствуваат најголемо релативно олеснување. Но за дел од граѓаните – особено оние со повисоки пензии кои со децении плаќале повисоки придонеси – ваквиот модел значи фактичко казнување за повисок стаж и уплата, и можно нарушување на начелото на еднаквост и правната сигурност на стекнатите права. Затоа до Судот се поднесени 17 иницијативи од граѓани, а судијката Кацарска предложила Судот и по сопствена иницијатива да го преиспита членот.
Токму тука влегува политиката. На седница на собраниската Комисија за финансирање и буџет, пратеникот Бојан Стојаноски од ВМРО-ДПМНЕ изјави дека СДСМ преку „својата“ судијка Добрила Кацарска прави опструкција на линеарното покачување, дека таа била „продолжена рака“ на СДСМ во Уставниот суд и дека „сама си поднела претставка за да им го земе покачувањето на пензионерите“.
Токму ваквите тези Судот ги означи како недозволиви и опасни. Во соопштението се вели дека јавното поврзување на работењето на судија со партиски интереси ја подрива довербата во институцијата и создава погрешна перцепција дека одлуките се носат по нарачка. Уставниот суд потсетува дека одлуките се носат со мнозинство гласови, а не со гласот на еден судија-известител, и дека свесното пласирање манипулации претставува притисок врз Судот.
„Лаги и манипулации“ како политичка стратегија
Тонoт на соопштението е невообичаено остар: реториката на дел од пратениците се нарекува „реторика заснована на лаги и манипулации“, а нападите врз судијата и Судот – директен удар врз интегритетот, самостојноста и независноста на институцијата. Судот предупредува дека прашањето за пензиите не смее да се користи како алиби за политичко влијание и дека секое претставување на евентуална неомилена одлука како „партиска“ е опасен преседан.
Пораката е насочена кон една поширока појава: политичките партии, особено во период на предизборна мобилизација, пензионерите ги третираат како бројки, а пензиите – како идеална тема за страдање, страв и мобилизација. Секоја правна дилема се претвора во „ви го земаат“, секое уставно прашање – во „нивно“ и „ваше“. Во таква атмосфера, Уставниот суд станува боксерска вреќа, а не последна инстанца за заштита на уставноста.
Иронијата е што истите партии кои денес ја обвинуваат Кацарска дека е „партиски судија“ години наназад ги блокираа или условуваа изборите на нови уставни судии, токму за да имаат „свои“ луѓе во клучните институции. Кога судот носеил одлуки што им одговарале, реториката била „победа на правдата“; кога одлуките не се по нивен вкус – истиот суд одеднаш станува „партиски“.
Сега, со предмет кој директно ја допира можеби најчувствителната група – пензионерите – притисокот дополнително расте. ВМРО-ДПМНЕ сака да ја задржи политичката добивка од линеарното покачување од 7.000 денари, СДСМ се обидува да покаже дека моделот е неправеден за оние што цел живот плаќале повеќе, а Уставниот суд се обидува да објасни дека неговата работа не е да пресметува политички поени, туку да провери дали законот е во согласност со Уставот.
За пензионерите, пак, овие институционални битки се преведуваат во едно единствено прашање: ќе остане ли покачувањето или не? Одговорот ќе зависи од конечната одлука на Судот – од тоа како ќе го протолкува начелото на еднаквост, правото на сопственост и принципот на меѓугенерациска праведност во пензискиот систем. Политичката галама околу судијката Кацарска не го приближува тој одговор; напротив, го замаглува.
Уставниот суд, во своето соопштение, бара од политичарите да покажат „високо ниво на уставно-правна култура“ и да се воздржат од реторика што ја разнишува довербата во институциите. Прашањето е дали ова предупредување ќе остане уште една вест во дневниот циклус – или почеток на нова, подолга расправа за тоа каде завршува политичкиот маркетинг и каде почнува уставниот поредок.
