Skip to content
Унгарија влегува во улога на главен спасувач на Србија во момент кога Белград предупредува дека за само неколку дена би можел да остане без доволно гориво. По прекинот на испораките на сурова нафта од Хрватска кон рафинеријата НИС – поради американските санкции кон компанијата во руска сопственост – унгарскиот министер за надворешни работи Петер Сијарто итно пристигна во Белград со порака дека Будимпешта нема да дозволи соседот да остане без енергентски извори.
Кризата е предизвикана откако Хрватска ги стопираше пратките на нафта за НИС преку својот нафтовод, затоа што рафинеријата во Панчево – контролирана од „Газпром нефт“ – се најде на списокот со санкции на САД. Српскиот претседател Александар Вучиќ јавно предупреди дека, доколку санкциите не се коригираат, рафинеријата може да престане со работа за четири дена, со што би се загрозило снабдувањето со гориво пред зимскиот врв на потрошувачка.
Во таков амбиент, Орбан – преку својот шеф на дипломатијата – „му пружа рака“ на Вучиќ. Сијарто, во видео-обраќање објавено на Фејсбук, порача дека Србија е во тешка позиција и дека Унгарија „очигледно ќе ѝ помогне на Србија, на српскиот народ и на српската економија“, а техничките детали ќе се договараат во Белград.
МОЛ како клучна алка и нафтовод до 2028
Помошта што ја најавува Будимпешта се темели на унгарската нафтена компанија МОЛ. Сијарто уште во октомври изјави дека МОЛ ќе ги зголеми испораките на нафта за Србија, како компензација за намалените количини поради санкциите. Белградскиот неделник НИН објави и дека МОЛ размислува да купи 11,3 проценти од акциите на НИС што сега се во сопственост на „Газпром“, иако компанијата официјално не ги коментира тие „пазарни гласини“.
Паралелно со краткорочните мерки, двете земји одамна цртаат и подолга енергетска траса. Во април годинава, Сијарто најави нов нафтовод меѓу Унгарија и Србија, кој, според унгарската страна, би можел да ги покрие речиси сите потреби на Србија за сурова нафта до 2028 година. Идејата е Србија да се снабдува преку унгарската инфраструктура, а не преку хрватскиот систем, со што практично би се заобиколиле ризиците од политички блокади на сегашната рута.
Ова значи дека денешната криза со НИС може да ја забрза реализацијата на проект што веќе постоеше на маса. На заедничката прес-конференција во Белград, српскиот министер Марко Ѓуриќ јавно порача дека се разговара за забрзување на изградбата на нови нафтоводи и гасоводи, со кои двете земји би добиле „поголема енергетска безбедност“ и би ја намалиле зависноста од само еден правец на снабдување.
Политичка оска Белград–Будимпешта
Во позадина на енергетскиот аранжман стои и јасно политичко сојузништво. И Орбан и Вучиќ со години градат тесни односи со Москва, иако формално се дел од различни политички рамки – Унгарија како членка на ЕУ и НАТО, Србија како кандидатка за членство во ЕУ и воено неутрална земја. Вечер потсетува дека врските меѓу Србија и Унгарија значително се зајакнати во последните години, а двајцата лидери често настапуваат усогласено и по прашања како миграциите, односите со Брисел и санкциите кон Русија.
Сијарто во Белград отиде и чекор подалеку од енергетските бројки. Според Макфакс, тој изјави дека и Србија и Унгарија „ја плаќаат цената на војната во Украина иако немаат одговорност за конфликтот“, и повтори дека војната не може да се реши на бојното поле. Како политичка рамка, тој отворено го поддржа мировниот план за Украина предложен од американскиот претседател Доналд Трамп – документ околу кој се водат жестоки дебати во ЕУ и НАТО.
Унгарскиот министер ја искористи посетата и за да го повтори ставот дека е „во интерес на ЕУ Србија што побргу да стане членка“, обвинувајќи одредени земји дека го блокираат процесот, додека истовремено ја „туркаат“ Украина кон побрзо членство. Со тоа, енергетската солидарност со Белград се вклопува во поширока унгарска критика кон Брисел и неговите стандарди на проширување.
