Skip to content
Иако поголемиот дел од европските лидери јавно изразуваат поддршка за проширувањето на Европската унија, а претседателката на Европската комисија го опишува тој процес како инвестиција во заедничката безбедност и слобода, во прелиминарните планови за новиот седумгодишен буџет на ЕУ не се предвидени трошоци за проширување.
На ова укажува аналитичарот Кристоф Бендер од берлинската непрофитна Иницијатива за европска стабилност (ESI), во авторски текст објавен на веб-страницата на бриселскиот портал EUobserver. Според него, токму трошоците за проширувањето се меѓу најчестите грижи на граѓаните на ЕУ, а во одредени земји членки претставуваат и најголема загриженост.
Бендер се повикува на последното истражување на Евробарометар, според кое 40 проценти од граѓаните на ЕУ стравуваат од „неконтролирана миграција“ во контекст на проширувањето, 39 проценти од „корупција, организиран криминал и тероризам“, а 37 проценти од тоа колку проширувањето ќе ги чини европските даночни обврзници. Во Австрија, Кипар, Германија и Белгија, токму цената на проширувањето е најголема грижа за јавноста.
И покрај тоа, во планирањето на буџетот на ЕУ за периодот 2028–2034 не се споменуваат средства за прием на нови земји членки. Предвидени се 43 милијарди евра за претпристапни фондови и 100 милијарди евра за т.н. „украински резерви“, но не и директни средства за идните членки на Унијата. Од Европската комисија соопштија дека буџетот „може да биде ревидиран кога ќе се знае временската рамка за проширување“.
Бендер, сепак, смета дека тоа укажува дека ЕУ не се подготвува сериозно за прием на нови членки во наредната деценија, освен можеби една или две помали земји, како Црна Гора, Албанија или Молдавија, чие пристапување би носело релативно мали трошоци. Според него, ваквиот пристап фрла „поинаква светлина“ врз охрабрувачките изјави за проширувањето, а долгогодишните билатерални блокади и резерви веќе довеле до сериозен пад на кредибилитетот на процесот на пристапување.
Тоа, како што наведува, ги ослабнало реформите во земјите кандидати и ги зајакнало антиевропските популисти, кои тврдат дека ЕУ не е сигурен партнер. „Ако Унијата сака да ги инспирира земјите кандидати да спроведуваат реформи, да ја унапредат владејачката на правото и да ги зајакнат демократските институции, потребна е поинаква порака. ЕУ мора јасно да стави до знаење дека за земјите кои спроведуваат амбициозни реформи, вратите ќе бидат отворени“, истакнува Бендер.
Тој нагласува дека планирањето и алоцирањето средства за нови членки е клучно за враќање на кредибилитетот на процесот, додавајќи дека трошоците не се толку високи како што често се претставуваат. Најголемиот дел од трошоците, според него, би произлегле од вклучувањето на новите членки во заедничката земјоделска и кохезиона политика на ЕУ.
Студија изработена за буџетскиот одбор на Европскиот парламент покажува дека трошоците за земјоделската и кохезионата политика во случај на прием на девет земји, Украина, Молдавија, Грузија и шесте земји од Западен Балкан, би можеле да останат на сегашното ниво доколку постојните членки прифатат намалување на сопствените фондови. Според тие пресметки, сите 27 земји членки би требало да се согласат на намалување на средствата за земјоделство за околу 15 проценти, а 15 „стари“ членки на намалување на кохезионите фондови за 24 проценти.
Бендер смета дека трошоците за проширување можат да се управуваат и без кратење на средствата за сегашните членки. Според темпото на реформите, како што наведува, единствено Црна Гора има реални шанси да стане членка на ЕУ пред 2030 година, поради што во буџетот би требало да се планираат средства за нови членки само за периодот 2031–2034.
Според проценките од студијата, со постепено воведување на земјоделските фондови, годишниот трошок за девет нови членки би изнесувал меѓу 13,4 и 14,7 милијарди евра. Таа сума би се намалила за околу 5,6 милијарди евра, колку што се проценува дека би изнесувал нивниот придонес во буџетот на ЕУ, така што нето-трошокот би бил околу 8 до 9 милијарди евра годишно, односно околу три проценти од планираниот годишен буџет на Унијата.
Бендер потсетува дека, според годишните извештаи на Европската комисија, само неколку земји ќе ги исполнат условите за членство до 2031 година, што значи дека реалните трошоци би биле уште помали. „Тука пред сè не станува збор за реалните трошоци, туку за испраќање сигнал“, заклучува аналитичарот, додавајќи дека планирањето средства за нови членки би имало поголем позитивен ефект врз моралот на земјите кандидати отколку големи говори и свечени соопштенија.