Колку години имаат лидерите во Европа и светот? Најмладиот претседател на 38 години, најстариот носител на рекорди-политичар во 10-тата деценија

Возраста на лидерите, иако не е одлучувачка за нивната способност да владеат, покренува важни прашања за политичкиот континуитет, преносот на моќ и генерациската динамика во рамките на Европската Унија и пошироко.

Од политички ветерани до нови генерации – европскиот политички врв покажува зачудувачки генерациски опсег. Додека светот минува низ турбулентни времиња, Европа се потпира на лидери чија возраст се движи од средината на 40-тите до длабоките осумдесетти години. Меѓу нив се искусни политичари со децениско искуство, но и нови лица кои се обидуваат да внесат свежина во институциите оптоварени со бирократија и традиција.

Возраста на лидерите, иако не е одлучувачка за нивната способност да владеат, покренува важни прашања за политичкиот континуитет, преносот на моќ и генерациската динамика во рамките на Европската Унија и пошироко.

Лидерите на ЕУ – искуство и младост под еден покрив

Институциите на Европската Унија се предводени од личности кои балансираат помеѓу „политичко искуство и модерна визија“. Најистакнатата личност, претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, има 66 години и доаѓа од политички стабилна Германија. Нејзиното управување со бирократијата на ЕУ симболизира континуитет и сигурност во време на криза, пишуваат медиумите од срцето на ЕУ.

Роберта Мецола

Од друга страна, претседателката на Европскиот парламент, Роберта Мецола, на 46 години, е симбол на генерациско освежување во европската политика. Избран за претседател на ЕП во јануари 2022 година, станувајќи најмладиот човек што некогаш ја имал оваа позиција. Во јули 2024 година, таа беше повторно избрана да ја води таа институција за уште еден мандат, како само втора личност и прва жена што била претседател два мандата.

Поранешниот премиер на Португалија, Антонио Коста, стана претседател на Европскиот совет кон крајот на минатата година. Дипломирал на Правниот факултет на Универзитетот во Лисабон во осумдесеттите години, кога првпат влегол во политиката, а денес, на 58-годишна возраст, сè уште игра активна улога во неа.

Каја Калас

Високата претставничка на Европската Унија за надворешни работи и безбедносна политика, Каја Калас, се вели дека е „генерациска транзиција на врвот на европската администрација“, а имаше и такви кои се прашуваа дали „челичната дама“ на 48-годишна возраст ќе биде достојна за позицијата што ја презеде.

Сепак, нејзината биографија покажува дека не ѝ недостасува политичко искуство – кариерата ја започнала како пратеничка во Естонскиот парламент, а од 2014 до 2018 година била пратеничка во Европскиот парламент. Од 2018 година таа ја предводи Естонската реформска партија, а во 2021 година стана првата жена на чело на естонската влада. За време на нејзиниот мандат, Естонија обезбеди значајна поддршка на Украина и зазеде цврст став против Русија.

Претседатели на држави: Континуитет во возраста, но и во функцијата

Кога станува збор за шефовите на држави во европските земји, ситуацијата е многу пошарена. Италијанскиот претседател Серџо Матарела, на 83-годишна возраст, е најстариот активен шеф на држава во Европа. Неговата возраст некои ја сметаат за политичка стабилност во земја често погодена од партиска нестабилност, додека други гледаат маана токму во ова и ја доведуваат во прашање неговата „способност да ја води државата“.

Емануел Макрон, претседателот на Франција, на 48-годишна возраст, е еден од претставниците на помладата генерација политичари. Неговото присуство на светската сцена, од геополитичките кризи до домашните реформи, покажува дека возраста не е пречка за лидерство со глобално влијание.

И покрај присуството на помлади лидери, општиот тренд во Европа сè уште покажува преференција за политичко искуство, па затоа германскиот претседател Франк-Валтер Штајнмаер (69) е еден од симболите на тој слоган. Тој потекнува од сиромашно семејство. Како син на столар и фабрички работник од Детмолд во западна Германија, тој завршил средно училиште, студирал право, а подоцна докторирал. Тој влезе во политиката во 1975 година и стана член на СПД. На универзитетот ја запознал својата идна сопруга, Елке Биденбендер, и токму поради неа ги освоил симпатиите на Германците. На крајот на 2010 година, тој донираше бубрег на својата болна сопруга.

Финскиот политичар од централно-десничарската партија Александар Стаб стана шеф на државата со победа на изборите во 2024 година. Овој педесет и седумгодишен човек претходно ја извршуваше функцијата потпретседател на Европската инвестициска банка и директор на Европскиот универзитетски институт во Италија. Тој исто така ја извршуваше функцијата премиер на Финска, министер за финансии, министер за трговија и европски прашања и министер за надворешни работи, како и член на финскиот и европскиот парламент.

Колку возраста и искуството на еден политичар се корисни, а колку се неповолна положба, беше особено актуелна тема пред претседателските избори во САД и политичката борба меѓу Доналд Трамп и Џозеф Бајден.

Џозеф Бајден, актуелниот претседател на САД, се збогува со нацијата со обраќање од Овалната соба

Во многу дискусии пред одлуката на Бајден да се откаже од кандидатурата, често се дискутираше за „проблематичната“ возраст, се доведуваа во прашање нивните когнитивни способности, а се споменуваше и концептот на геронтократија. Според најтесната дефиниција, геронтократијата е „владеење на старите лица“, а според пошироката, тоа е политичка и социјална форма на владеење во која моќта и авторитетот се во рацете на старите лица, односно група луѓе кои се разликуваат од другите по возраст.

Најстариот претседател во светот е Пол Бија (91), камерунски политичар, а воедно и најдолгогодишен шеф на држава. Тој е претседател на Камерун од 1982 година, а пред таа позиција беше премиер (1975–1982).

Мајкл Хигинс (83) е ирски политичар, активист за човекови права, универзитетски професор и поет, а е претседател на Република Ирска од 2011 година.

Помлади генерации политичари на најважните државни позиции

Сердар Бердимухамедов (42) е политичар кој го започна својот трет последователен мандат како претседател на Туркменистан во март 2022 година. Бердимухамедов претходно имал неколку други позиции во владата на својот татко, долгогодишниот авторитарен владетел на Туркменистан. Во 2022 година, татко и син склучија договор за поделба на власта, со кој заеднички владеат во Туркменистан.

Двајца млади политичари доаѓаат од соседна Црна Гора. Во 2023 година, триесет и осумгодишниот Јаков Милановиќ дојде на функцијата претседател. Истата година, Милојко Спајиќ (37) беше избран за претставник за составот на црногорската влада.

Габриел Бориќ (39), сегашниот претседател на Чиле, од хрватско потекло, имал само 35 години кога победил на претседателските избори одржани во 2021 година.

Наџиб Букеле (42) е салвадорски политичар и бизнисмен, кој е 43-ти претседател на Ел Салвадор, од јуни 2019 година. Тој е првиот претседател на Ел Салвадор од 1984 година кој не е избран како кандидат на една од двете главни политички партии во земјата.