Полјаците утре гласаат: Претседателските избори ќе одлучат дали земјата ќе остане проевропска или ќе сврти кон национализам

Утре граѓаните на Полска ќе излезат на гласачките места за да изберат нов претседател, во избори што се сметаат за клучни за иднината на земјата. Проевропската влада се надева дека изборите ќе го зајакнат ослабениот демократски ентузијазам, додека националистичките противници гледаат шанса Полска да тргне по пат инспириран од поранешниот американски претседател Доналд Трамп.

Според анкетите, фаворит е 53-годишниот Рафал Тржасковски, актуелен градоначалник на Варшава и сојузник на владејачката проевропска коалиција. Сепак, се очекува победата да ја обезбеди дури во вториот круг, закажан за 1 јуни.

Неговиот главен противкандидат е 42-годишниот Карол Навроцки, конзервативен историчар и аматерски боксер, поддржан од опозициската националистичка партија „Закон и правда“ (ПиС). Трет по популарност е кандидатот на екстремната десница, 38-годишниот Славомир Менцен.

Национализам vs. Европа

И Навроцки и Менцен отворено се идентификуваат со политиките на Трамп – поддржуваат антиимиграциски мерки и се противат на т.н. „разбудени либерални вредности“. Тие се критичари на ЕУ и се залагаат за посилни односи со САД, особено на безбедносен план.

Победникот ќе го наследи актуелниот претседател Анджеј Дуда, кој беше сојузник на ПиС и чие втор мандат завршува. ПиС го загуби парламентарното мнозинство на изборите во 2023 година, по речиси една деценија на власт, поради народниот револт против ерозијата на правата на жените и малцинствата.

Тржасковски со умерен пристап

Тржасковски, кој беше претседателски кандидат и во 2020 година, во оваа кампања се помести умерено кон десно за да добие поддршка и од поконзервативните гласачи. Тој вети дека ќе соработува со премиерот Доналд Туск за укинување на спорните судски реформи што беа воведени од ПиС, за кои Европската Унија смета дека ја нарушуваат владеењето на правото.

„Влогот е исто толку висок како и на парламентарните избори на 15 октомври. Не може лесно да се владее со претседател кој користи вето против реформите“, предупреди премиерот Туск.

Сите тројца за поддршка на Украина – но со разлики

Со оглед на војната во соседна Украина, сите тројца кандидати ветија дека ќе продолжат со воената поддршка за Киев. Меѓутоа, тие се разликуваат во ставовите за бегалците и идната улога на НАТО и ЕУ.

Тржасковски бара засилена улога на ЕУ во безбедносната политика, додека Навроцки и Менцен се скептични кон членството на Украина во НАТО и сметаат дека безбедноста на Полска мора да се темели врз сојузништво со Вашингтон.

Навроцки изјави: „Во стратегиски интерес на Полска е да ја одбие неоимперијалистичката закана од Русија. Но, нема да дозволам ЕУ да стане замена за НАТО.“

Менцен, пак, во кампањата се фокусираше на критика кон украинските бегалци, нарекувајќи ги дел од „медицински туризам“ кој, според него, го плаќаат полските даночни обврзници.

Анкетите и вториот круг

Според најновите анкети, Тржасковски има поддршка од околу 32%, Навроцки 24%, а Менцен околу 10%. Се предвидува дека изборите ќе се решаваат во вториот круг, каде Тржасковски би можел да се соочи со потешкотии, особено во руралните области.

„Навроцки е поблизок до нашите секојдневни проблеми. Насмевката на Тржасковски ми делува неискрено“, вели Ана Чиеслик од Гарволин, мало гратче источно од Варшава.

Поддршката за Навроцки сепак опадна последните недели по медиумски извештаи за прикриен имот и нецелосни финансиски податоци.