Skip to content
Десеттиот ден од судирот меѓу Израел и Иран минува во тензично затишје. Израелските ловци и беспилотни летала веќе без проблеми патролираат над иранското небо, селективно уништувајќи ракетни батерии и магацини со прецизност што Техеран не успева целосно да ја попречи. Иран, иако ослабен, сè уште има капацитет за ограничени ракетни налети врз израелска територија. Во таква рамнотежа – тактичката предност е на Израел, а Иран задржува намалена, но опасна можност за одмазда – стратегиската насока останува неизвесна.
ЦНН разговара со голем број аналитичари и издвојува четири патеки што би можеле да ја обликуваат иднината на кризата. Првата, и на хартија најпосакувана, е дипломатска спогодба. Специјалниот пратеник на Белата куќа, Стив Виткоф, пред шест недели ѝ понуди на Техеран формула според која Иран постепено би се откажал од обогатувањето ураниум за воени цели, додека меѓународен конзорциум би му обезбедувал гориво за строго надгледувана, цивилна нуклеарна програма. Сепак, последната рунда разговори во Женева заврши без никаков напредок: европските министри излегоа со празни раце, а иранските преговарачи останаа цврсто заковани во своите позиции. Времето притиска; рокот што го зададе претседателот Доналд Трамп истекува на 3 јули.
Доколку Техеран не се придвижи, на хоризонтот се појавува второто сценарио – американски воздушен удар врз длабоко закопаниот комплекс „Фордов“. Три носачки групи, придружени од бомбардери Б-2, веќе се распоредуваат во Персискиот Залив. Во Пентагон ова се чита како јасен сигнал: ако Иран не попушти, Вашингтон е подготвен со противбункерски бомби трајно да ја онеспособи фабриката со десет каскади напредни центрифуги. Самото присуство на тие сили може да ја засили дипломатијата, но само ако Техеран поверува дека заканата е вистинска.
Третата можност е Израел да дејствува самостојно. Премиерот Бенјамин Нетанјаху веќе навести дека Тел Авив „има начини“ да се справи со „Фордов“ без американска поддршка, потсетувајќи на минатогодишната операција „Many Ways“, кога израелски командоси уништија длабока подземна ракетна база во Сирија. Но Иран е далеку покомплексна цел од Сирија: растојанието е огромно, а објектот – нуклеарен. Во ерусалимските воени кругови признаваат дека тоа би била „операција со епски ризик“; успехот би ја онеспособил иранската програма без ангажман на САД, но неуспехот би можел да ја распали целата Блискоисточна черга.
Четвртата, и според повеќемина најреална, патека е кризата едноставно да продолжи со ниско, но постојано варење. Израел би го одржувал воздушниот надзор и повремено би уништувал ирански лансери; Техеран, пак, би возвраќал со сè поретки ракети. „Фордов“ би останал недопрен, дипломатите би продолжиле да преговараат без рок, а иранската економија би трошела и кеш и ракети во обид да задржи некаков баланс. Тоа би создало своевидна „студена војна на висока температура“: без нуклеарен удар, но и без трајно решение.
Во меѓувреме во дипломатските кулоари зрее идеја кризата да се „прошири“ и да ѝ се додаде Појасот Газа. Планот предвидува шеесетдневно примирје во Газа, со ослободување дел од заложниците, да се спои со шеесетдневен мораториум на иранско обогатување ураниум. Израел, поткрепен од воените успеси, би можел да прифати таков пакет ако и Хамас и Техеран почувствуваат доволно притисок да попуштат.
Сè на сè, Трамп купи време, но песочниот часовник забрзано се празни. Ако до почетокот на јули Иран не покаже подготвеност за сериозен компромис, Белата куќа ќе биде ставена пред изборот да докаже дека „дипломатијата со рок“ не е само реторика. Тогаш, прашање останува само што прво ќе пукне: длабоките центрифуги или цените на нафтата.
