Skip to content
Само мал број земји-членки на Европската Унија се на добар пат да ги исполнат целите на ЕУ за рециклирање на комунален отпад, вклучително и повторна употреба и рециклирање на отпад од пакување како што се пластика, метал и хартија, според најновиот извештај на Европскиот суд на ревизори (ECA).
Австрија, Белгија, Чешка, Данска, Германија, Италија, Луксембург, Холандија и Словенија се предводници и речиси сигурно ќе ја достигнат целта од 55 проценти рециклирање на комунален отпад и 65 проценти рециклирање на пакување до 2025 година, како што е пропишано со законодавството на ЕУ.
И покрај фактот дека правилата на ЕУ за отпад се во сила веќе 50 години, следењето и спроведувањето на прописите се уште е слаба точка во многу земји. Отпадот од домаќинствата, канцелариите и продавниците сè уште сочинува 27 проценти од вкупниот отпад во ЕУ, а многу земји сè уште го горат отпадот на депониите.
Дополнително, бројни проекти за управување со отпад кофинансирани од ЕУ се соочија со одложувања и пречекорувања на буџетот. Ревизорите истакнуваат дека во Грција, Полска, Португалија и Романија, напредокот кон ефикасно управување со комуналниот отпад е бавен. Меѓу клучните пречки се недоволното јавно финансирање, неможноста за воспоставување системи за депозити, несоодветното зголемување на надоместоците за депозити и неприменувањето тарифи врз основа на количината на генериран отпад.
Според податоците на ЕЦА, биолошкиот отпад, како што е градинарскиот отпад, проследен со хартија и картон, сочинувал повеќе од половина (55 проценти) од комуналниот отпад во 2022 година. Пластиката учествувала со 10 проценти, а дрвото со 8 проценти.
Рециклирањето не се исплати
Ревизорите на ЕУ, исто така, предупредуваат на сериозни проблеми со кои се соочува индустријата за рециклирање, особено поради слабата побарувачка за рециклирани производи, особено пластика.
„Циркуларната економија е клучна за постигнување на целите за одржлив развој на ЕУ. За да бидат тие цели реални, ЕУ мора да создаде услови за одржлива и профитабилна индустрија за рециклирање. Без ефикасна индустрија и пазар, целите за рециклирање се загрозени“, рече членот на ECA Стеф Блок.
Европските преработувачи на пластика веќе предупредија дека поради високите цени на енергијата, нивните оперативни трошоци се зголемиле, додека пазарот се соочува со евтини и нетестирани увезени пластични материјали, како и со слаба побарувачка за оние произведени во ЕУ.
Претходен извештај на Европската агенција за животна средина дополнително ги потврдува овие загрижености, вредносните синџири на пластика се неодржливи, произведуваат емисии и ја зголемуваат количината на отпад и загадување. Решението, велат тие, може да биде само целосен премин кон кружен, одржлив пластичен систем.
Во 2024 година, рекордни 12,2% од материјалите во ЕУ доаѓаат од рециклирање: Холандија на врвот, соседните земји на дното.
Рециклирани материјали
Во Романија и Полска, операторите на постројки за третман на отпад пријавија недостаток на постројки што купуваат рециклиран материјал.
Слабата побарувачка ја намалува цената и ги принудува операторите да испраќаат отпад стотици километри за преработка, зголемувајќи ги емисиите од транспортот. ECA го наведува примерот на оператор кој испратил стакло во фабрика оддалечена 590 километри, хартија оддалечена над 570 километри и алуминиум оддалечена дури 910 километри.
Комисијата го интензивира својот надзор
Ревизорите, исто така, посочија на слабиот надзор на Европската комисија, наведувајќи дека во последните десет години не спровела никаква теренска контрола на усогласеноста со прописите во земјите-членки, и покрај фактот дека ги поддржува земјите во спроведувањето на правилата.
Тие, исто така, забележаа дека Комисијата „многу доцнела“ во покренување прекршочни постапки против земјите кои не ги исполниле целите за рециклирање од 2008 година, дури во јули 2024 година.
„Бидејќи земјите-членки доставуваат податоци 18 месеци по референтната година (јули 2022 година за податоците од 2020 година), на Комисијата ѝ беа потребни две години за да покрене постапки против 17 земји“, се вели во извештајот.
Сепак, ЕУ усвои серија нови мерки за да ги охрабри граѓаните и економијата да ја користат повторно и рециклираат. Системот за депозити ќе биде задолжителен од јануари 2029 година за одредени формати на пакување, додека проширената одговорност на производителот е веќе задолжителна за сите пакувања од јануари 2025 година.
Европската комисија ќе го објави Законот за циркуларна економија во 2026 година – како можност да ѝ се обезбеди на индустријата за рециклирање јасна и одржлива деловна перспектива.
