Инфлација на најако, и храната ќе стане луксуз!

Во последните години, граѓаните на Европа се соочуваат со значително поскапување на основните прехранбени производи, што го оптоварува секојдневниот живот и семејните буџети. Иако инфлацијата во еврозоната значително се намали – од врвот од 10,6% во октомври 2022 година до околу 2% денес – цените на храната остануваат високи и тврдоглаво поскапи отколку пред пандемијата.

Европската централна банка (ЕЦБ) ја става храната во посебен фокус, признавајќи дека поскапувањето не е само краткорочен шок, туку резултат на комбинација од циклични и структурни фактори кои ја прават контролата на цените особено сложена.

Истражувањата покажуваат дека потрошувачите денес плаќаат околу една третина повеќе за основни прехранбени производи во споредба со 2019 година. Најголем раст е забележан во Естонија (57%), додека Кипар бележи најниско зголемување од 20%. Разликите произлегуваат од различна изложеност на енергетски и производствени трошоци, како и различни климатски и земјоделски услови.

Причините за поскапувањето се повеќеслојни. Руската инвазија на Украина предизвика енергетска криза, што го зголеми трошокот за гас и ѓубриво, а тоа директно се одрази на земјоделството и хранителната индустрија. Дополнително, растот на платите и зголемената побарувачка за земјоделски производи на глобално ниво создадоа дополнителен притисок врз цените. Климатските промени, со суши и нестабилни временски услови во Европа и Африка, исто така влијаат на цените на маслиновото масло, какаото и кафето.

Поскапувањата се особено видливи кај основните категории: месото е скапо за повеќе од 30%, млекото поскапе за околу 40%, путерот за 50%, додека цените на какаото, чоколадото и кафето бележат уште повисоки скокови. Истражувањата покажуваат дека еден од тројца граѓани на еврозоната се грижи дали ќе може да си дозволи основни производи, а за семејствата со пониски приходи, ова претставува значителен товар.

Иако економските показатели покажуваат стабилизација на инфлацијата, перцепцијата на граѓаните останува поинаква – секојдневното пазарување ја потсетува јавноста дека храната останува поскапа и влијае врз нивните инфлациски очекувања и барања за плати.

ЕЦБ истакнува дека ќе продолжи внимателно да ги следи ценовните трендови, со цел одржување на стабилноста на цените во услови кога основните прехранбени производи како лебот, путерот и чоколадото стануваат сè поголема ставка во домашниот буџет.

За многумина, токму храната го диктира впечатокот за инфлацијата, повеќе отколку било кој друг економски индикатор.