СЕПА влегува и во државната каса: поевтини евро-плаќања од 9 декември

Од 9 декември државата и државните институции ќе престанат да „патуваат скапо“ до Европа секогаш кога плаќаат во евра. Народната банка и НЛБ д.д. Љубљана потпишаа договор што ѝ овозможува на централната банка, како банкар на државата, сите прекугранични плаќања во евра за државните органи да ги извршува преку европската СЕПА шема, со пониски и фиксни надоместоци.

Досега најголемиот дел од плаќањата на министерствата, агенциите и другите буџетски корисници кон странство се извршуваа преку мрежа на кореспондентни банки. Тоа носеше просечен трошок од околу 14 евра по трансакција, без гаранција за брзина и со дополнителни провизии на странските банки. Со СЕПА моделот што ќе започне да се применува од 9 декември, истата работа ќе чини 3 евра за електронски налози и 5 евра за хартиени, додека сите приливи во евра преку СЕПА ќе се наплатуваат 3 евра.

Во бројки, промената е уште поилустративна ако се погледне структурата на државните плаќања: околу 80 проценти од сите одливи и 90 проценти од сите приливи на државата се во евра. Тоа значи дека речиси секоја втора, трета трансакција што ја прават министерствата, фондовите или другите институции – од членарини во меѓународни организации, преку плаќања кон странски добавувачи, до повлекување средства од донаторски програми – ќе поминува преку поевтин канал. Според Народната банка, токму пониските и предвидливи надоместоци директно ќе се прелеат во поголеми заштеди за буџетот.

„Со овој значаен чекор Народната банка, покрај регулаторната и надзорната улога во платежната сфера, ја потврдува и својата оперативна улога во обезбедувањето подобри и поквалитетни услуги за државата и за државните органи во извршувањето на прекуграничните плаќања“, изјави гувернерот д-р Трајко Славески по потпишувањето на договорот. Со други зборови, централната банка не е само „стражар“ над системот, туку и активен играч кој ја носи државата чекор поблиску до европските стандарди во секојдневниот платен промет.

На другата страна на договорот стои НЛБ д.д. Љубљана, која ќе биде одговорна банка за обработка на СЕПА плаќањата на Народната банка. Претседателот на Управниот одбор Блаж Бродњак ја нарече соработката „значаен чекор кон подлабока интеграција со платниот систем на Европската Унија“ и потсети дека Групацијата НЛБ веќе ја лансираше услугата Apple Pay во регионот, како и дека НЛБ банка Скопје е дел од СЕПА шемата за кредитен трансфер. Новата улога во платниот промет на државата, како што нагласи тој, ја зајакнува стратегијата на групацијата да вложува во финансиски развој и иновации во Северна Македонија.

Овој чекор практично е втора фаза од влезот на земјата во СЕПА. По пристапувањето на Северна Македонија во европската зона за единствени плаќања, граѓаните и компаниите веќе добија можност за побрзи, побезбедни и поевтини трансакции во евра кон 40-те членки на СЕПА. Сега, како логично продолжение, Народната банка ја префрла и државата на истата „шина“ – што значи дека институциите ќе ги користат истите придобивки што приватниот сектор веќе почна да ги чувствува.

Ефектите не се само технички. Пониските банкарски трошоци значат помал притисок врз буџетот, особено во година со зголемени обврски за сервисирање на јавниот долг и со растени потреби за финансирање на капитални проекти. За секоја институција, од Министерството за финансии до малите агенции, тоа во практика значи дека поголем дел од одобрените средства стигнуваат до реалните проекти, а помал завршува во банкарски провизии.

Во исто време, оперативната интеграција во СЕПА носи и симболична порака: државата почнува да функционира во европски часовник не само на ниво на политички декларации, туку и во секојдневните плаќања. Брзината на извршување, фиксните надоместоци и јасните правила на игра го прават платниот промет попредвидлив – услов без кој нема ниту стабилно планирање на јавните финансии, ниту сериозно приближување кон еврозоната.

Најголемиот тест ќе дојде по 9 декември, кога новиот систем ќе почне да се користи во реално време. Тогаш ќе стане појасно колку брзо државните институции ќе се префрлат на електронски налози, колку ќе успеат да ги скратат трошоците и дали дополнителните заштеди ќе се рефлектираат и во подобро управување со јавните средства. Но уште сега е јасно дека со оваа операционализација СЕПА веќе не е далечен европски стандард на хартија, туку алатка што директно ја менува и државната каса.