Си заминува Агелер, амбасадорката сојузник во борбата против корупцијата

Одлуката на администрацијата на Доналд Трамп за повлекување на амбасадорката Анџела Агелер, како дел од бранот замени на 30 шефови на мисии, означува крај на една ера на активен американски ангажман во македонското правосудство. Овој потег најавува транзиција кон потрансакциска дипломатија, каде што фокусот се преместува од внатрешните реформи кон глобалните безбедносни интереси на САД.

Најавата за повлекување на Анџела Агелер од функцијата амбасадор на САД во Северна Македонија, ефективно од јануари 2026 година, не треба да се гледа како изолиран кадровски потег, туку како дел од системска ревизија на американската надворешна политика под водство на Доналд Трамп. Иако Агелер, која ја презеде функцијата во август 2022 година, до јануари 2026 година ќе има исполнето стандарден тригодишен мандат (па дури и продолжен за неколку месеци), начинот на кој е комуницирана оваа одлука – во пакет со 30 други дипломати – испраќа силна политичка порака.

Администрацијата на Трамп, во својот втор мандат, јасно става до знаење дека нема да се потпира на традиционалниот естаблишмент на Стејт департментот, често нарекуван од неговите поддржувачи како „длабока држава“. Повлекувањето на кариерни дипломати, кои по дефиниција служат на секоја администрација, но носат институционална меморија и континуитет на политиките (како што е Агелер), сугерира намера за инсталирање на лојалисти или дипломати кои поригидно ќе ја следат доктрината „Америка на прво место“. Ова е обид за целосно усогласување на дипломатската мрежа со идеолошките приоритети на Белата куќа, намалувајќи ја автономијата што амбасадорите обично ја уживаат на терен.

Наследството на Агелер: Агресивен пристап кон корупцијата

Мандатот на Анџела Агелер во Скопје ќе остане запаметен по нејзиниот неконвенционален и директен пристап, особено во однос на корупцијата. За разлика од многу нејзини претходници кои користеа дипломатски еуфемизми, Агелер беше клучниот оперативец во спроведувањето на „Црната листа“ на САД. Под нејзино водство, високи профили како Рамиз Мерко, Кочо Анѓушев, Катица Јанева и Стевчо Јакимовски се најдоа под американски санкции.

Нејзиното заминување отвора клучно прашање: Дали оваа алатка ќе продолжи да се користи со ист интензитет? Администрацијата на Трамп историски покажува помал интерес за микро-менаџирање на владеењето на правото во трети земји, освен ако тоа директно не ги загрозува американските економски или безбедносни интереси. Постои реална можност новиот амбасадор да го намали јавниот притисок врз судството и обвинителството, фокусирајќи се повеќе на регионалната стабилност и економските зделки, што би можело да им даде „воздух“ на одредени политички елити во Македонија.

Профилот на наследникот и геополитичките реперкусии

Изборот на наследникот на Агелер ќе биде лакмус тест за американските намери кон Балканот. Доколку Трамп именува политички апаратчик наместо кариерен дипломат, тоа ќе значи дека Вашингтон гледа на Скопје низ призмата на трансакциски односи – поддршка во меѓународни организации, купување на американска воена опрема или енергетски проекти, во замена за политичка поддршка.

Во поширок геополитички контекст, оваа промена доаѓа во време кога Балканот е сè уште ранлив на руско и кинеско влијание. Додека администрацијата на Бајден се обидуваше да го потисне ова влијание преку зајакнување на демократските институции, пристапот на Трамп веројатно ќе биде попрагматичен. Новиот амбасадор веројатно ќе има задача да обезбеди лојалност кон американските стратешки иницијативи без да навлегува длабоко во домашните политички превирања, освен ако тие не ја загрозуваат НАТО кохезијата.

За македонската влада, оваа промена може да донесе „олеснување“ од секојдневниот мониторинг на реформите, но и ризик од губење на силен сојузник кој притискаше за евроинтеграциите како безбедносен приоритет. Со заминувањето на Агелер во јануари 2026 година, Македонија влегува во период на неизвесност, каде што личните релации со новата администрација во Вашингтон ќе бидат поважни од институционалните партнерства градени со децении.

(Оваа содржина е креирана со ВИ со користење на повеќе извори)