Од нема загадување до скрининг на пулмологија

Жителите на скопската населба Трубарево утре и задутре ќе можат бесплатно да се прегледаат на Клиниката за пулмологија. Најавата доаѓа по повеќедневната вознемиреност во јавноста поради пожарот во погонот со електричен и електронски отпад, кој го задуши југоистокот на градот со густ чад и остра миризба. Иако институциите уверуваат дека резултатите од мерењата ќе бидат објавени и дека засега нема официјални податоци за зголемени концентрации на тешки метали во амбиенталниот воздух, здравствените власти отворија можност за скрининг на респираторни симптоми – чекор што е логичен и потребен кога граѓаните со денови пријавуваат печење во грло, кашлица и стегање во градите.

Според најавата, на Клиниката ќе се примаат лица од Трубарево кои чувствуваат тегоби поврзани со дишењето, но и хронични пациенти кај кои загадувањето може да предизвика влошување – астма, ХОББ, кардиореспираторни болести. Прегледите ќе се вршат во определени термини, со приоритет за симптоматски пациенти, а на располагање се основни пулмолошки процени и, по индикација, дополнителни дијагностички тестови. Ваквата организација, барем привремено, го покрива најкритичниот ризик: жители со акутни симптоми да не останат без стручен преглед додека државата ги сумира мерните податоци.

Скринингот е добра вест – но не ја заменува обврската за транспарентност. Јавноста оправдано очекува јасни, навремени и споредливи бројки: што точно се мереше, каде, кога и со какви методи; кои гасови и честички се евидентирани и во кои концентрации; дали и кога ќе се земаат примероци од почва и вода; и која е постапката ако резултатите покажат надминувања над дозволените гранични вредности. Без овие податоци, здравствените препораки (останете дома, не проветрувајте, носете маски, избегнувајте физичка активност на отворено) остануваат во празен воздух и се сведуваат на инстинкт, наместо на докази.

Пожарот во Трубарево повторно ја оголи старата слабост: спора институционална координација и раздвоени надлежности што се претвораат во празнина. Граѓаните сакаат еден канал – официјален, ажуриран и проверен – во кој на секои неколку часа ќе знаат што дишат, а не да се ослонуваат на фрагменти од изјави, неофицијални апликации и социјални мрежи. Дополнително, здравствениот систем треба проактивно да ги идентификува ризичните групи (деца, бремени жени, хронично болни, лица со професионална изложеност) и да понуди таргетиран преглед за нив, а не само општ повик.

Ова е и момент за поука: секоја индустриска локација со потенцијал за емисија при пожар треба да има јавно достапен план за итни ситуации, со однапред дефинирани точки за мониторинг, резервни мерни уреди, договорени акредитирани лаборатории, протокол за земање примероци и временска линија за објавување на резултати. Без тоа, секој следен инцидент ќе ја репризира истата несигурност, истите препирки и истото недоверие.

Во меѓувреме, жителите на Трубарево добиваат барем една јасна опција: ако имате симптоми – силна кашлица, отежнато дишење, свиркање во градите, вртоглавица, иритација на очи, грло или кожа – јавете се и искористете го скринингот на Клиниката за пулмологија. Тоа е минимум кој системот мора да го обезбеди, додека јавноста ја чека најважната вистина: што навистина вдишувавме и каков е здравствениот ризик. До тогаш, претпазливоста не е паника – туку зрелост во град што премногу пати ја научи најтешката лекција за воздухот на своја кожа.