Skip to content
Во моментов се подготвува нацрт-закон за отворени податоци и повторна употреба на податоците од јавниот сектор што, наместо да ја олесни транспарентноста, отвора ризик повторно да ја „затвори“ државата. Клучната новина е дека секој што би сакал да ги користи отворените податоци за создавање нови информации, содржини, апликации или услуги — вклучително и новинар што прави визуелизација на статистика — ќе треба претходно да побара дозвола од институцијата што ги поседува податоците. Рокот за одговор е 20 дена, а не е јасно за кои корисници, во кои случаи и за кои податоци дозволата ќе биде задолжителна, што остава широк простор за произволно однесување и одложувања, алармира Призма во своето обемно истражување.
Таквиот пристап е во спротивност со европската логика на отворени податоци, каде што начелото е „отворено по дизајн и по правило“, а повторната употреба е дозволена за комерцијални и некомерцијални цели со наведен извор и под исти услови — без претходни дозволи, освен во исклучителни случаи (приватност, безбедност, критична инфраструктура). Европската директива од 2019 година токму тоа го нагласува: јавните и јавно финансираните податоци треба да се реупотребливи, а процедурите да не создаваат бариери. Ако домашниот закон воведе обврска за дозволи за веќе јавно објавени и машински читливи сетови, ризикуваме да ја закочиме новинарската работа, граѓанските платформи и иновативните стартапи кои се потпираат на јавни информации.
Практичните последици се предвидливи: инфографици за резултати од попис, анализа на буџетски трошоци, апликации за возен ред или мапи со јавни набавки би морале да минуваат низ административен филтер. Наместо автоматска реупотреба со наведување извор, ќе се чекаат одговори со недели — во систем што и сега има раст на „молк на администрацијата“ и неретко ги игнорира решенијата на надлежните тела за пристап до информации. Така, наместо транспарентност и отчетност, ќе добиеме тромост и селективност, токму во моментот кога довербата во институциите зависи од можноста јавноста да ги чита, споредува и визуелизира нивните податоци.
