Еве што ќе се случи кога ќе умре кралот Чарлс III

Прашањето што делува морбидно е всушност прашање за државна стабилност: што точно ќе се случи во Обединетото Кралство кога ќе умре кралот Чарлс Трети. Кралот Чарлс III, кој има 76 години и сè уште е на тронот, се лекува од карцином и периодично ги ограничува своите јавни активности, но останува шеф на државата во Обединетото Кралство и формален монарх во уште 14 земји од Комонвелтот.

За моментот на смртта на монархот постои строго утврден план со кодно име Менај Бриџ (Operation Menai Bridge). Тоа е протоколот за смртта на Чарлс, на ист начин како што смртта на кралицата Елизабета Втора во 2022 беше покриена со планот London Bridge. Планот Менај Бриџ опишува како се објавува веста, како се организира националната жалост, како се подготвува погребот и како се обезбедува преминување кон следниот суверен без институционален шок. Името доаѓа од познатиот висечки мост Менај во Велс и се користи во кралските и владините кругови со години, ажурирајќи се по пристапувањето на Чарлс на тронот и особено по неговата дијагноза со карцином.

Кога докторите ќе констатираат дека Чарлс починал, првата личност надвор од семејството што ќе ја чуе новината ќе биде британскиот премиер, преку контролирана телефонска порака што ја активира таканаречената каскада на повици. Истата информација веднаш оди до клучните министри, до водечките фигури на Дворот и до владите во другите држави каде што британскиот монарх е шеф на државата, како Канада и Австралија. Потоа Бакингемската палата објавува официјално соопштение за јавноста, знамињата низ кралството се спуштаат на половина копје и медиумите влегуваат во режим на вонредно известување. Таа почетна фаза почнува буквално во првите минути по смртта.

Во истиот момент кога Чарлс ќе го напушти светот, Велика Британија веќе има нов крал. Нема пауза. Првиот син на Чарлс, принцот Вилијам, автоматски го наследува тронот во истиот миг кога татко му умира. Тоа значи дека нема избори, нема гласање во парламент, нема референдум. Монархијата е уставно континуитет: кралот е мртов, да живее кралот. Вилијам, денес Принц од Велс и прв во редот за наследство, станува суверен веднаш.

Но иако Вилијам практично станува монарх истиот час, постои јавен ритуал што мора да се одигра за сите да видат дека државата има нов шеф. Следниот ден во 10 часот наутро во Сент Џејмсовата палата во Лондон се состанува Тајниот совет, односно Accession Council – високото политичко и институционално тело во кое седат премиерот, дел од министрите, високи функционери и истакнати советници на круната. Тие формално го прогласуваат новиот крал и ја потпишуваат прокламацијата. Таа прокламација потоа се чита јавно од балконот на палатата со фанфари и со почесни плотуни, а истото се повторува и во Сити оф Лондон, а потоа и во Шкотска, Велс и Северна Ирска. Таа сцена ќе биде пренесувана во живо, исто како што беше кога Чарлс беше прогласен во септември 2022 година – првпат во британската историја овој древен чин да се емитува на телевизија и онлајн во реално време.

Прашањето кое име ќе го носи Вилијам како крал не е само протоколарно туку и емотивно. Во британската традиција новиот монарх може да избере регнално име. Чарлс не мораше да биде Чарлс Трети – уште како принц се шпекулираше дека би можел да се нарече Џорџ Седми за да ја врзе својата владејачка приказна со дедо му од линијата на Џорџ Шести, но тој сепак задржа Чарлс III и тоа беше објавено во самата прокламација. Вилијам има неколку можни имиња по крстение (Вилијам Артур Филип Луис) и теоретски може да избере, на пример, Крал Артур, но очекувањето на повеќето кралски набљудувачи е дека ќе остане Вилијам и ќе стане крал Вилијам Пети, прв Вилијам на британскиот трон по Вилијам Четврти од 19 век.

Во истиот миг кога Вилијам станува крал, неговата сопруга Кејт Мидлтон преминува во улога на кралица сопруга, формално кралица Кетрин. Таа титула е истата улога што денес ја има Камила покрај Чарлс – кралица сопруга, а не владејачка кралица. Новата кралица ќе стане највисоката женска фигура во државата по новиот крал, ќе има церемонијална и дипломатска улога и ќе биде, практично, јавниот партнер на новиот монарх во сите големи државни моменти.

Потоа погледите веднаш ќе се префрлат кон следната генерација. Синот на Вилијам, принцот Џорџ, автоматски станува прв во редот за тронот. Тој ќе ги преземе титулите што денес ги носи неговиот татко, како војводата од Корнвол и Ротсеј, кои доаѓаат со огромни имоти и приходи. Практиката вели дека титулата Принц од Велс, која традиционално му припаѓа на наследникот, не е автоматска и кралот мора да ја додели. Кралицата Елизабета Втора го прогласи Чарлс за Принц од Велс во 1958 кога тој имаше десет години, а Чарлс пак го објави Вилијам како Принц од Велс веднаш по пристапувањето во 2022 година. Мнозинството кралски аналитичари очекуваат дека Вилијам би му ја дал истата титула на Џорџ прилично бргу, за да покаже континуитет и стабилност. Џорџ, кој веќе почна постепено да се појавува на официјални настани со родителите, ќе стане детето кое јавноста ќе го гледа како идниот крал.

Додека новиот крал се појавува пред нацијата и ги прими првите телеграми на сочувство од светските лидери, телото на Чарлс ќе биде пренесено на почетна локација за комеморација, најверојатно во Бакингемската палата или Виндзор, а потоа, како што е предвидено со планот Менај Бриџ, ќе биде поставено во Вестминстер Хол во палатата на парламентот. Таму ќе лежи во јавна жалост неколку дена, за граѓаните да можат да минуваат покрај ковчегот, како што двесте и педесет илјади луѓе ѝ оддадоа почит на кралицата Елизабета Втора во 2022 година. Во тој период ќе има национална жалост, камбаните ќе бијат, ќе се испукуваат почесни плотуни, парламентот практично ќе стави сè на пауза, а новиот крал ќе одржи телевизиско обраќање до нацијата и ќе почне обиколка низ Шкотска, Велс и Северна Ирска за симболично да покаже дека круната не е само лондонска институција туку врска меѓу сите делови на Обединетото Кралство.

Државниот погреб ќе се очекува околу десеттиот ден по смртта и ќе се одржи во Вестминстерската опатија во Лондон, истата историска англиканска црква во која се крунисуваат монарсите и каде Елизабета Втора имаше државен погреб. Потоа ковчегот на Чарлс ќе биде пренесен на последната локација за погребување, за која повеќе извори наведуваат дека би била во Виндзор, во меморијалната капела на кралот Џорџ Шести во рамките на замокот Виндзор, каде што се почива кралското семејство. Таму, по завршувањето на јавната церемонија во Лондон, се одржува тивка служба за поблиското семејство.

Во позадина, државата почнува да се менува на симболично ниво. Има химна, но во овој случај текстот најверојатно нема драстично да се промени, бидејќи и по смртта на Чарлс новиот монарх ќе биде крал, па химната ќе остане God Save the King. Но ќе мора да се ажурираат пари, марки, поштенски симболи, службени портрети во судници, училишта и полициски станици. Процесот веќе го видовме по смртта на кралицата Елизабета Втора: банкнотите со нејзиниот лик не исчезнаа преку ноќ, туку продолжија да важат, додека банкнотите со ликот на Чарлс, кои почнаа да влегуваат во оптек од јуни 2024 година, постепено се појавуваа паралелно – нови се печатеа само за да ги заменат дотраените и да ја задоволат побарувачката. Истото сценарио се очекува и понатаму: ликот на кралот Вилијам (ако тој го задржи тоа име како регнално) ќе почне да се печати на парите и на официјалните портрети, но парите со Чарлс ќе останат легално средство за плаќање уште долго. Тоа постепено менување е договорено со Дворот за да се избегне паника и огромен трошок.

Многу брзо по прокламацијата, државните институции во другите земји каде британскиот монарх е шеф на државата – како Канада и Австралија – ќе одржат свои церемонии за да го прогласат новиот крал. Такви прокламации се читаат со трубачи, почесни артилериски салви и потписи од генерал-губернаторите и премиерите, бидејќи правно монархот е и нивен суверен. Исто се случи кога Чарлс беше прогласен за крал во 2022 година и се очекува истиот театар на континуитет да се повтори, само овојпат за Вилијам.

Суштината е оваа: смртта на кралот Чарлс III нема да предизвика институционален вакуум. Напротив, тоа ќе биде момент на прецизно оркестрирана државна кореографија. Ќе има национална тага и историска телевизиска слика, но во исто време ќе има и јасна порака дека круната продолжува без прекин. Вилијам ќе стане новиот крал буквално истиот час. Кетрин ќе стане кралица сопруга и централна јавна фигура. Џорџ ќе стане иднината на монархијата на очи на целата планета. Погребот на Чарлс ќе се претвори во глобален настан, но исто така и во момент во кој Британија повторно ќе му покаже на светот дека најстарите ритуали сè уште се користат како политичка алатка за смирување на јавноста и за демонстрација на стабилност.