Дијабетесот – тивка епидемија што го обликува новото време

Секој 14 ноември, светот се потсетува на една болест која одамна престана да биде исклучок и полека станува правило – дијабетесот. И додека денот симболично не обединува во борбата за подобро здравје, бројките зборуваат погласно од било која порака.

Во Северна Македонија, според најновиот IDF Дијабетес Атлас, се проценува дека во 2024 година 140.800 возрасни лица живееле со дијабетес. Тоа значи дека во секоја поголема општина, во секоја канцеларија, во секој автобус – некој се соочува со ова хронично заболување. Уште пострашно е сознанието дека 33,5% од овие луѓе воопшто не знаат дека ја имаат болеста. „Тихиот“ дијабетес, како што често се нарекува, го ткае своето присуство ненаметливо – 47 од секои 1.000 жители живеат со него, а да не се ни свесни.

Годишно кај нас се регистрираат околу 7.500 нови случаи, а според други извори, вкупниот број на заболени во земјава се движи околу 190.000, од кои 40.000 се на инсулинска терапија, а 150.000 земаат таблетарни лекови. ИЈЗ во 2022 година евидентира точно 7.737 новодијагностицирани случаи – бројка што на прв поглед изгледа стерилно, додека не се замисли секој од тие пациенти како поединец со своја приказна, свој страв и своја нова реалност.

Во светски рамки, сликата е уште посилна: 537 милиони луѓе живеат со дијабетес, а проекциите за 2030 година предвидуваат раст до 643 милиони. Тоа е како секој десетти човек на планетата да носи товар кој не го избрал. Половина од нив не се дијагностицирани. Повеќе од 80% живеат во земји со низок и среден приход. Во 2021 година, 6,7 милиони возрасни лица починале поради дијабетес или неговите последици. Болеста, истата таа што речиси е секојдневие, ја чинела светската економија 966 милијарди долари само во здравствени трошоци.

Што навистина значи дијабетесот?

Дијабетесот не е само висок шеќер. Тоа е хронично нарушување што полека го оштетува срцето, крвните садови, очите, бубрезите, нервите. Тоа е состојба која бара дисциплина, знаење, поддршка и секојдневна борба со бројки на глукометар. И иако помина еден век од откривањето на инсулинот – „чудотворниот лек“ што спаси милиони животи – многу луѓе ширум светот сè уште немаат пристап до основна терапија.

Зошто се одбележува Светскиот ден на дијабетесот?

Овој ден е повеќе од симболика. Тој е потсетник дека дијабетесот е глобално прашање – прашање на здравје, образование, економија и социјална правда. Годинава темата е „Зајакнување на глобалното здравје“, порака која повикува на единство, емпатија и заедничко дејствување.

Стотици илјади луѓе секојдневно се борат со исти предизвици: мерења, исхрана, страв од компликации, неизвесност. Овој ден е за нив.

Трите лица на дијабетесот

Тип 1 дијабетес – често се појавува во детството, кога панкреасот престанува да произведува инсулин. Животот со тип 1 значи секојдневна инсулинска терапија и будна контрола.

Тип 2 дијабетес – најзастапениот, над 90% од сите случаи. Тивок, постепен, често незабележан. Најмногу поврзан со начин на живот, но и со генетика.

Гестациски дијабетес – се јавува во бременоста и носи зголемен ризик и за мајката и за детето во иднина.

Како изгледаат симптомите?

Честа жед, често мокрење, губење на тежина, замор, заматен вид, чести инфекции, забавено зараснување на рани. Понекогаш симптомите се толку суптилни што години минуваат пред дијагноза.

Каде е решението?

Не постои магичен одговор. Но постојат чекори. Превенцијата започнува со избори: вода наместо засладени пијалоци, зеленчук и овошје секој ден, цели зрна, незаситени масти, умерен алкохол. Физичката активност – барем 150 минути неделно – е една од најмоќните алатки во борбата со тип 2 дијабетесот.

Потребни се и здравствени работници со добра обука, ресурси за рано откривање, достапен третман. Потребни се информирани пациенти и свесни заедници.

Пораката која не смее да ја игнорираме

Дијабетесот не е само медицинска состојба – тој е огледало на општеството. Тој покажува кои имаат пристап до нега, кои живеат во ризична средина, кој начин на живот го диктира секојдневието.

Ако нешто може да се промени, тоа е одлуката да не се молчи. Да се зборува, да се едуцира, да се делува.

За да не стане дијабетесот – уште една дефиниција за нашето време.

Извор: Трн.мк