УСЈЕ се правда пред вечерашниот протест: „Не ги надминуваме законските лимити“

Во пресрет на вечерашната граѓанска блокада најавена од иницијативата „Стоп за Усје“, Цементарница „ТИТАН Усје“ излезе со јавна реакција во која тврди дека не е изворот на загадувањето во Скопје и дека работи во рамки на законски дозволените емисии. Протестот е најавен за денеска (25 декември) во 18 часот, на раскрсницата меѓу булеварите „Борис Трајковски“ и „Србија“.

Од „Стоп за Усје“ велат дека блокадата е одговор на, како што го формулираат, „долгогодишното жртвување на јавното здравје во корист на профитни интереси“ и дека протестот ќе биде мирен, но решителен, насочен против „континуирано загадување и труење“, за кое тврдат дека се одвива со знаење и толеранција на институциите.

Компанијата, пак, настапува со спротивна теза: дека „нападите“ се паушални и не се поткрепени со факти и научни податоци, а причините за загадениот воздух треба да се бараат на друго место. Во реакцијата се повикува на „најдобри достапни техники“ во производството на цемент и тврди дека технологијата е споредлива со индустријата во ЕУ.

Во обид да ја поткрепи позицијата, „ТИТАН Усје“ наведува дека е под континуирана контрола на Државниот инспекторат за животна средина и дека последниот увид бил на 18 декември 2025 година, при што, според компанијата, повторно било утврдено дека нема отстапувања од законските лимити. Дополнително, посочуваат и ненајавен ноќен увид на 18 ноември, со ист заклучок.

Клучниот аргумент што го повторуваат е дека „лошиот квалитет на воздухот во Скопје нема корелација“ со работата на печките: во дел од зимските месеци, кога загадувањето е највисоко, наводно се прават редовни ремонти и печките се исклучени, додека во лето, кога работат со полн капацитет, амбиенталниот воздух е со најмало загадување. Како фактори што доминираат, компанијата ги наведува метеоролошките услови и емисиите од греење, сообраќај, градежни активности и горење на отворено, а индустријата ја става во „помало“ влијание.

„ТИТАН Усје“ нагласува дека има А-интегрирана еколошка дозвола од Министерството за животна средина и дека, согласно таа дозвола, има обврска за 24-часовен мониторинг на издувните гасови по европски стандарди транспонирани во националното законодавство. Како техничко решение го наведува системот за мерење од германскиот производител SICK, кој, според нив, е редовно калибриран и контролиран од овластени независни компании, а паралелно се вршат и дополнителни контролни мерења од независни лаборатории.

Во реакцијата се демантира и една од најчестите јавни сомнеж-тези – дека „се исклучуваат филтрите“. Компанијата тврди дека тоа е технички и процесно неизводливо: филтрите, според нив, се составен дел од производната линија и кога работат печките, мора да работи и филтрацијата. Како елемент на системот го опишуваат филтрирањето со вреќи (по 2.000 „вреќи“ во секој филтер), кои ја задржуваат прашината што потоа се враќа во процесот.

Од другата страна, притисокот за „дислокација“ и построги мерки се засилува. Во претходните најави за протест, дел од граѓанските организации и „Зелен хуман град“ јавно бараа итно поместување на капацитетот надвор од густо населено подрачје и порачаа дека проблемот со загадувањето се повторува секоја зима, додека институционалните реакции, според нив, доаѓаат бавно или се сведуваат на препораки.

Вечерашниот протест, затоа, не е само судир на две наративи – „мерени вредности“ наспроти „живеено искуство“ – туку тест за тоа дали институциите ќе понудат јасна, проверлива и транспарентна рамка: што точно се мери, каде се мери, како се толкуваат податоците и што следува ако јавноста и системот продолжат да зборуваат различни јазици.