Јутонг може од далечина да ги блокира авотубусите во Европа, за среќа не и скопските

Европа откри нова потенцијална закана од Кина: електрични автобуси. Три европски земји минатата недела го кренаа алармот поради можноста кинескиот автобуски гигант Јутонг далечински да ги блокира своите електрични автобуси што се користат во јавниот превоз во големите европски градови како што се Глазгов, Осло и Париз. Тие, исто така, изразија загриженост за можноста некој надворешен да може да го хакира системот и да ги запре возилата. Националниот центар за сајбер безбедност на Велика Британија започна голема инспекција на стотици електрични автобуси што сообраќаат по патиштата на архипелагот од Нотингем до Глазгов, објави „Фајненшл тајмс“. Британските власти сакаат да откријат дали светската компанија за автобуси број еден може да ги „запре или оневозможи“ своите возила од далечина.

Оваа нова европска закана за последиците од технолошката зависност од Кина беше откриена од Норвешка на 30 октомври. „Рутер“, оператор за јавен превоз во Осло, подложи два електрични автобуси – постар норвешки модел и сосема нов автобус од кинеската компанија Јутонг – на тестови за ризици од сајбер безбедност поврзани со возилата што се постојано поврзани на интернет. Резултатот: во случајот со кинеските автобуси, експертите ангажирани од Рутер открија дека Јутонг „имал [далечински] пристап до батеријата и системот за управување со енергијата на автобусот преку мобилната мрежа со помош на SIM картичка“. Норвежаните веруваат дека ова е доволно за да му се овозможи на кинескиот гигант да има виртуелен прекинувач за вклучување/исклучување за овие автобуси.

По овие откритија, на 4 ноември, Данска презеде итни мерки за да најде начин да го заобиколи ова „безбедносно прашање“ за 265-те електрични автобуси произведени од Јутонг што ги користат данските услуги за јавен превоз. Идентификуваниот „ризик“ не е ограничен само на трите земји што досега одговориле. На својата веб-страница, Јутонг се фали дека испорачал над 700 електрични автобуси во 25 европски земји, вклучувајќи ги Италија, Шпанија и Франција. Во Франција, Јутонг тврди дека 132 електрични автобуси се во функција во Париз, Стразбур, Лион, Тулуз и Марсеј. Француското Министерство за транспорт изјави за Франс 24 дека „досега“ не се извршени тестови на автобусите на Јутонг.

ЈСП Скопје нема да има потереба да направи вакви тестово зашто скопските Јутонг не се електрични, станува збор за застарени дизел автобуси, а и да имаат Кинезите интернет пристап до нив, прашање е зошто би го правеле тоа.

Спорниот уред сам по себе не е ништо извонредно. Автобусите на Јутонг „прават она што го прават многу други возила и опрема, а тоа е да имаат интернет конекција, што им овозможува на производителите да го ажурираат софтверот и да следат во реално време дали има дефект“, рече Тим Стивенс, специјалист за сајбер безбедност во меѓународни односи на Кингс колеџ во Лондон. Поточно, автобусите на Јутонг имаат романска SIM картичка сместена во кутија која, како паметен телефон, служи како комуникациски интерфејс помеѓу возилото и производителот.

Токму овој систем, кој овозможува ажурирања „во реално време“ на електронските системи во автобусот, е претставен во медиумите како „задна врата“ за Кина. Јутонг не е должен да ги опреми своите автобуси со овој комуникациски систем во реално време. Ажурирањата, на пример, би можеле „да се вршат во гаражата со едноставен USB клуч и само кога е потребно“, нагласува Емерик Боа, раководител на тимот за разузнавање за сајбер закани во францускиот специјалист за ИТ безбедност ХарфангЛаб. Ова би го елиминирало ризикот од далечинско исклучување на автобус… кој веќе е паркиран во гаражата.

Сепак, Јутонг е далеку од единствената компанија што нуди вакво следење во реално време. „Сите продадени индивидуални електрични возила имаат ваков тип уред со SIM картичка, почнувајќи од Тесла“, вели Беноа Гриневалд, експерт за сајбер безбедност во Есет. Американскиот бренд основан од Елон Маск „еднострано и далечински го зголеми опсегот на батериите на своите возила за да им овозможи на возачите да избегаат за време на ураганот Ирма“, нагласува Емерик Боа. „Овој случај совршено ја илустрира тензијата помеѓу потребата за ефикасност и перформанси, од една страна, и безбедносните грижи, од друга страна, за производителите на возила и поврзани уреди“, вели Жером Билоа, експерт за сајбер безбедност во консултантската фирма Wavestone. Според овој експерт, можноста за ажурирање на системите „во реално време“ делумно произлегува од фактот дека „го намалува времето потребно за одржување“. На овој начин, автобусите можат да работат подолго без потреба од сервисирање.

Овој избор не претставува – или претставува помалку – проблеми кога станува збор за Тесла или кој било друг западен производител на автомобили. „Вистинскиот проблем овде е што Јутонг е кинеска компанија и постои перцепција, без разлика дали е регистрирана или не, дека секоја компанија ќе ги почитува владините барања ако владата побара од неа далечински да запре флота автобуси во Европа“, вели Тим Стивенс.

Јутонг негираше дека има можност далечински да ги запре своите автобуси. Невозможно е да се каже со сигурност дали ова е вистина или не. „Ова е стандардна практика кај кинеските компании кога станува збор за сајбер безбедноста: тие систематски негираат дека може да има проблем“, вели Тим Стивенс. Ова е една од причините зошто, според овој експерт, превенцијата е подобра од лекот кога станува збор за кинеска опрема. „Тешко е да се соработува со учесник за да се најде решение за проблем ако тој негира дека постои“, вели Тим Стивенс.

Сите експерти интервјуирани од Франс 24 веруваат дека „Кина не би имала комерцијален интерес далечински да ја исклучи струјата на овие автобуси. Тоа би бил многу сериозен удар за угледот на Јутонг во Европа“, вели Емерик Боа. Сепак, тие се помалку оптимисти за долгорочната иднина… ако кинеско-европските односи се влошат. „Проблемот е што прашањето со автобусите е само еден во долгата низа инфраструктурни и јавни услуги што се потпираат на кинеска опрема [рутери на Huawei, кинески подморски кабли, ур.]. Европските власти почнуваат да сфаќаат дека во случај на конфликт, оваа технолошка зависност ѝ дава на Кина уште повеќе средства да ја отежни Европа“, вели Жером Билоа. „Исто така, не знаеме колку се безбедни овие уреди и SIM картички“, предупредува овој експерт. Со други зборови, заканата не мора да доаѓа исклучиво од Кина. „Друг актер, државен или недржавен, би можел да го искористи ова за да ги хакира овие автобуси“, нагласува Беноа Гриневалд.

„Парализирањето на дел од системот за јавен превоз би можело да биде во согласност со руските цели за хибридно војување, на пример“, истакнува Тим Стивенс. Овој ризик е уште поголем бидејќи нема чудотворно решение. „Најдобриот начин да се избегне надворешно мешање е да се деактивира оваа SIM картичка. Сепак, останува да се види дали производителот би го прифатил ова решение и дали автобусите би продолжиле да функционираат правилно без него“, предупредува Беноа Гриневалд.