Мицкоски на Самитот на лидери во Тирана: што носи планот до ЕУ?

Тирана денес е една од главните станици на европската агенда за Западен Балкан, а на масата на лидерите ќе седи и премиерот Христијан Мицкоски. Тој како претседател на Владата на Република Северна Македонија учествува на Самитот на лидери „Нашиот план до ЕУ“, што се одржува во албанскиот главен град, каде фокусот е на европскиот План за раст и забрзувањето на интеграцијата на регионот кон единствениот пазар на Унијата.

Според официјалното соопштение на Владата, Мицкоски ќе има обраќање на панел-дискусијата со наслов „Исполнување на заеднички обврски, резултати и забрзување“, на која треба да ги претстави обврските и приоритетите на државата во процесот на евроинтеграциите. Панелот е замислен како место каде лидерите од регионот ќе кажат што досега направиле, што допрва планираат и со кој темпо се подготвени да ги спроведуваат реформите што ги бара Брисел.

Самитот во Тирана е дел од пошироката рамка на Планот за раст за Западен Балкан – европска финансиска и политичка понуда тешка околу шест милијарди евра, која треба да ја забрза социоекономската конвергенција на регионот со ЕУ. Планот предвидува побрз пристап до единствениот пазар, повеќе инвестиции и поддршка за инфраструктура, но јасно и недвосмислено ги врзува овие средства со конкретни реформи во владеењето на правото, јавната администрација и економијата.

Во Тирана, покрај премиерите и претседателите на владите од Западен Балкан, учествуваат и претставници на европските институции, меѓу кои и еврокомесарката за проширување Марта Кос, која токму во овој формат го промовира концептот „повеќе интеграција пред членство“. Овој пристап значи дека земјите-кандидати, меѓу нив и Северна Македонија, може да добијат дел од придобивките од ЕУ – пазар, фондови, инвестиции – уште пред да станат полноправни членки, но само доколку претходно прифатат и спроведат дел од европските правила дома.

Македонската делегација на самитот, освен премиерот, ден претходно беше претставена и на министерско ниво преку министерот за европски прашања Орхан Муртезани, кој во своето обраќање нагласи дека патот кон ЕУ останува „централна стратешка определба“ и „заедничка обврска“. Со тоа Владата се обидува да испрати сигнал дека планот за раст не е само уште еден документ од Брисел, туку рамка што треба да се вгради во домашните политики – од економските реформи, до борбата со корупцијата и дигитализацијата на услугите за граѓаните.

За Мицкоски, присуството на Самитот на лидери „Нашиот план до ЕУ“ е можност на европската сцена да се прикаже како премиер кој не зборува само за европски вредности, туку нуди и „патоказ“ како да се стигне до нив. Но, во исто време, агендата од Тирана ја подига и летвичката за очекувањата дома: секоја изговорена реченица за исполнување на обврските и забрзување на реформите лесно може да биде мерена со тоа што реално ќе се случува во судството, администрацијата, образованието и борбата против корупцијата.

Самитот доаѓа во момент кога Брисел отворено апелира Западен Балкан да го искористи „геополитичкиот момент“ – подготвеноста на ЕУ да зборува за ново проширување – но паралелно предупредува дека без реформи нема пари од Планот за раст и нема реално приближување до членството. За Северна Македонија тоа значи дека Тирана не е само сцена за протоколарни фотографии, туку тест дали државата има јасна и кредибилна реформска агенда со која ќе го претвори европскиот фокус во конкретни придобивки за граѓаните.