Хамас и Хезболах се „браќа по оружје“ на Иран, но Техеран има уште четири милитантни групи што можат да водат прокси-војни на Блискиот Исток

Посредничките сили, меѓу кои главна е Хезболах во Либан, но и Хамас и палестинскиот исламски џихад во Газа, беа заштитен знак на иранската надворешна политика

Иранските лидери предупредија дека светот е сè поблиску до регионална војна на Блискиот Исток и дека Израел „ги преминал црвените линии“, кои, според претседателот на земјата, Ебрахим Раиси, „би можеле да ги принудат сите да преземат одредени активности“. Сепак, Иран сака да избегне директна борба, поради што се потпира на своите милитантни групи низ целиот регион – ова се најважните.

Посредничките сили, меѓу кои главна е Хезболах во Либан, но и Хамас и палестинскиот исламски џихад во Газа, беа заштитен знак на иранската надворешна политика.

„Научивме многу за тоа како Иран работи со својата мрежа на партнери. Таа дава моќ, поддржува, води, но ретко командува. Иранските партнери се како помлади, но сигурни браќа по оружје. Хамас (па дури и Хезболах) не очекуваат директна и континуирана помош од Иран за време на конфликтот. Партнерите на Иран носат своја одлука и бараат согласност од Иран. Претпоставувам дека нема да направат нешто на што Иран се противи“, изјави Емил Хокајем од Меѓународниот институт за стратешки студии.

Колку Хамас е зависен од Иран?

Потеклото на Хамас лежи во Муслиманското братство, сунитска муслиманска група, а тоа влијае на односите со Иран. Почетокот на војната во Сирија во 2011 година ги влоши односите меѓу Хамас и Иран, бидејќи Техеран предводен од шиитите го поддржуваше режимот на Башар ал Асад, а Хамас ја поддржуваше сунитската опозиција.

За време на конфликтот во Газа во 2012 година, Хамас лансираше ирански ракети со долг дострел Фаџр-5 кон Тел Авив и Ерусалим. По кризата во Газа во 2021 година, политичкиот шеф на Хамас Исмаил Ханије го пофали Иран што го овозможил бомбардирањето, истакнувајќи дека Техеран „не се воздржува за пари, оружје и техничка поддршка“. Самиот Хамас соопшти дека генерал на иранските сили, Корпусот на Исламската револуционерна гарда (ИРГЦ), ги „вооружал и ги предводел“. Во јануари 2021 година, командантот на воздухопловните сили Амир Али Хаџизадех рече дека сите ракети во Газа и Либан се создадени со поддршка на Иран.

Израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху го обвини Иран дека обезбедува 90 отсто од финансирањето на Хамас.

Постојат ли докази дека Иран ги планирал нападите на 7 октомври? Соединетите Држави негираат дека имаат разузнавачки информации за тврдењето. Во извештај на „Волстрит џурнал“ се наведува дека нападите биле планирани на состаноци во Бејрут на кои присуствувале Хамас и Хезболах, и дека иранскиот министер за надворешни работи Хосеин Амир-Абдолахијан двапати присуствувал на тие редовни состаноци.

На кого друг смета Иран во регионот?

Либанскиот Хезболах има и политичка партија и воена сила која изгради односи со Иран во текот на триесет години врз основа на доверба и заеднички интерес. Неговите напади, бомбардирања, киднапирања и директни воени конфликти со Израел во 1990-тите и 2000-тите им служеа на стратешките цели на Техеран на Блискиот Исток без никакви директни воени конфликти со Израел.

Од 7 октомври, ракетниот оган од јужен Либан се интензивираше, а голем број борци на Хезболах беа убиени. Сепак, Иран сè уште не би сакал да се посвети на војна како онаа во 2006 година, која го опустоши Либан.

Јемен

Иран ги снабдуваше со оружје шиитските бунтовнички сили Хути, познати како „Ансар Алах“, кои се борат против сунитската влада во Јемен од 2004 година.

Хутите ја презедоа Сана, главниот град на Јемен во септември 2014 година. Тие, исто така, презедоа контрола врз поголемиот дел од северен Јемен до 2016 година, а владините претставници и Сунитските држави постојано тврдеа дека Иран и неговиот застапник Хезболах обезбедувале оружје, обука и финансиска поддршка за Хутите.

Неколку дена по почетокот на конфликтот меѓу Израел и Хамас, Хутите потврдија дека тие ги лансирале ракетите кои ги пресретна американската армија, а кои беа насочени кон Израел.

Сирија

Сирискиот претседател Башар ал Асад го должи својот опстанок на власт токму на Иран, бидејќи Техеран испрати копнени сили – дури 80.000 луѓе, многумина од Хезболах, кои во соработка со руските воздухопловни сили го задушија бунтот во земјата. Една студија покажа дека Иран има 98 воени локации во источна Сирија.

Ирак

Моќното шиитско паравоено движење Нуџаба, кое е поддржано од Иран, го критикуваше противењето на ирачкиот премиер Мохамед Шија Ал Судани со напади врз американските воени бази во земјата, тврдејќи дека „постојат доволно законски и верски овластувања за отпор“. Но, во Ирак постои силна изборна единица, главно помлада генерација, која сака да престане влијанието на Иран.

Дали „оската на отпорот“ е заинтересирана за војна?

Тоа би означило целосен прекин на стратегијата. Мајкл Најтс од Вашингтонскиот институт за политика на Блискиот Исток рече дека двете страни играле смртоносна игра од околу 2019 година, кога Техеран им дал беспилотни летала на ирачките шиитски групи, сè додека не убија премногу Американци.

„Она што го направија Иранците е совршен начин да ги испровоцираат Американците и да им покажат отпор без тешка воена одмазда. Сеопфатна војна ќе стави крај на оваа стратегија“, смета Најтс.

Поранешниот ирански министер за надворешни работи Џавад Зариф рече дека во извесна смисла Израел веќе изгубил, бидејќи „митот за непобедливоста на земјата е уништен“. Иран смета дека САД и Израел ја изгубиле поддршката од народот. Без разлика дали тоа беше намера или нуспроизвод, планираната нормализација на односите меѓу Саудиска Арабија и Израел е во мирување. Зариф смета дека приоритет на Израел е да се обиде да ги „намами“ САД во војна против Иран, но САД тоа не го сакаат.

Дали Иран е поврзан со моќните монархии во Голфскиот Залив?

До последните неколку недели тоа не беше случај. Кога станува збор за шиитскиот Иран, многу сунитски монархии имаат измешани чувства. Тие не ја делат желбата на Иран да ги протера сите американски сили од регионот. Иако арапските држави се залагаат за решение со две држави за израелско-палестинскиот конфликт, Иран се приклонува кон единствена држава – Палестина.

Дали сите Иранци гледаат на конфликтот во Израел на ист начин како лидерите?

Не. Напорите на државата да вее палестински знамиња на неодамнешниот фудбалски натпревар доведоа до негодување. Протераниот син на соборениот шах на Иран, Мохамад Реза Пахлави, предизвика контроверзии со патувањето во Ерусалим пред шест месеци. Тоа ги налути критичарите на режимот, како што е Садег Зибакалам, кој праша зошто современите противници на иранскиот режим го сменија својот став кон Израел.

„Многу опозиционери, особено оние од кралското семејство и нивните поддржувачи, се толку под влијание на омразата кон иранскиот режим што не ја гледаат болката и страдањето на милиони Палестинци и се поголеми ционисти од ционистите“ рече тој. (Нова.рс/МИА)