Бугарија во медиумски вакум: руските дезинформации цветаат; клучот е спроведување, не нови закони

Политичката нестабилност во Бугарија отвори простор за забрзано ширење на дезинформации, особено проруски наративи, истражува БИРН. Анализите укажуваат дека решението не е во нови европски прописи, туку во доследно спроведување на постојните правила за медиуми и дигитални платформи.

Зошто вакуумот е толку длабок

• Висока подложност и ниска писменост. Анкетите покажуваат длабока недоверба кон институциите, склоност кон конспирации, највисока стапка на избегнување вести и најниска медиумска писменост во Европа; само една третина од населението има основни дигитални вештини.
• Институционална слабост. Седум национални избори за три години, чести влади, без национална стратегија против дезинформации; работата на Бугарската коалиција против дезинформации е замрзната од 2023.
• Јавен сервис под лупа. Советот за електронски медиуми по третпат не избра нов директор на БНТ; актуелниот в.д. останува на чело и покрај контроверзии за баланс, особено во изборни периоди. Критики имаше и за емитување антируски документарец во термин со минимална гледаност.

Како се шири дезинформацијата

• Медиумска заробеност и циклична политичка војна. Политички поврзани сопственици користат традиционални медиуми и нетранспарентни структури за влијание и напади; истите модели мигрираат на Facebook, Telegram и TikTok, каде алгоритмите го мултиплицираат досегот. Факт-чекерите и новинарите се сѐ почеста мета.
• Странско влијание. Мрежи поврзани со Русија користат Бугарија како канал и засилувач на наративи во ЕУ-инфосферaта. Откриени се десетици фирми вмешани во онлајн кампањи, а уведувањето на еврото беше искористено за ширење лажни тврдења за „крадење заштеди“, поттикнувајќи протести.

Што треба да направи Европа

• ЕМФА и ДСА постојат — недостасува спроведување. Европскиот акт за слобода на медиумите (ЕМФА) и Законот за дигитални услуги (ДСА) даваат алатки за транспарентност, одбрана од политичко заробување и соработка со платформите, но без веродостоен механизам за одговорност тие остануваат буква на хартија.
• Локална изведба и одговорност. За земји со системски слабости (Бугарија, Романија) е клучно да се засили капацитетот на имплементација и да се бара одговорност за прекршувања — не само декларативна усогласеност.

Поуката за регионот

Бугарија е ранливост и лакмус-тест: ако ЕМФА/ДСА не се претворат во институционален кредибилитет токму таму каде што тој најмногу недостига, истите ризици се прелеваат во соседните медиумски пазари и земјите-кандидати од Западен Балкан. Излезот не е во нови закони, туку во тврдоглаво, мерливо спроведување на веќе донесените правила.