Токсичните пестициди масовно ќе се „патуваат“ во трети земји: ЕУ бара опции за запирање на извозот – „заштитата на луѓето и природата е приоритет“

Европските хемиски корпорации ги истакнаа плановите за извоз на сè поголеми количини на „токсични“ пестициди кои се сметаат за премногу опасни за употреба на фармите во ЕУ, покажа истрагата, и покрај ветувањата за прекин на оваа практика.

Планираниот извоз на пестициди забранети во ЕУ се зголеми од 81.600 тони во 2018 година на 122.000 тони во 2024 година, според известувањата за извоз добиени од истражувачкиот тим на Гринпис Unearthed и швајцарската организација Public Eye преку барање за слобода на информации.

Овие бројки, кои доаѓаат од документи наменети за обезбедување „претходна информирана согласност“ од земјите увознички за купување опасни хемикалии, не ја покажуваат конечната количина што всушност е испратена, туку претставуваат најдобар достапен увид во трговијата со забранети пестициди.

Ангелики Лисимаху, токсиколог од Мрежата за акција против пестициди во Европа, која не учествуваше во истражувањето, рече дека Европската комисија попуштила пред интересите на индустријата дозволувајќи ширење на „токсична трговија“ наместо да ја запре, како што беше ветено.

„Секое дополнително одложување не е само небрежност, туку е предавство на човековите и еколошките права. Комисијата мора итно да дејствува за да го прекине овој неетички двоен стандард“, рече таа.

Најавен е план за запирање на извозот

Со години, ЕУ води глобални напори за ограничување на опасните земјоделски хемикалии поради нивните штетни ефекти врз здравјето на луѓето и животната средина, како што се намалување на плодноста или убивањето на пчелите. Десетици пестициди беа забранети во ЕУ во последниве години, додека регулаторите во другите богати земји продолжија да дозволуваат нивна употреба.

Во 2020 година, комисијата објави план за запирање на извозот откако истрагата откри обем на продажба на пестициди во трети земји. Во својата стратегија за хемикалии, таа вети во тоа време дека „ќе води со пример и, во согласност со меѓународните обврски, ќе обезбеди опасните хемикалии забранети во ЕУ да не се произведуваат за извоз“.

Сепак, пет години подоцна, документите покажуваат дека количината на пестициди на листата на забранети во извозната документација е зголемена, делумно затоа што самата листа на опасни супстанции е проширена. Меѓу пестицидите што се испорачуваат низ целиот свет се хербицидот глуфозинат и фунгицидот манкозеб, кои европските регулатори ги сметаат за токсични за репродуктивното здравје.

Растот на извозот се случи иако Велика Британија, голем извозник на пестициди, ја напушти ЕУ. Најголем извозник во 2024 година беше Германија, по што следуваа Белгија, Шпанија, Холандија и Бугарија, покажува анализата.

Белгија неодамна ѝ се придружи на Франција во забраната на оваа практика, но француските компании продолжија со дел од извозот користејќи законска дупка што наскоро треба да се затвори. Сепак, во 2024 година, Франција сè уште беше седмиот најголем извозник на пестициди забранети во ЕУ.

Анализата покажа дека пестицидите најчесто биле наменети за земјите со ниски и средни приходи, иако САД беа најголемиот увозник. Некои од овие хемикалии може да се вратат во ЕУ преку увоз на храна.

Портпаролот на Комисијата рече дека ја дели загриженоста и е посветена на решавање на проблемот. Тој додаде дека во 2023 година се започнати јавни консултации и студија, и дека евалуацијата ќе ги утврди „можните следни чекори“.

„Обезбедувањето високо ниво на заштита за луѓето и животната средина, како во рамките на ЕУ, така и на глобално ниво, останува приоритет“, рече портпаролот, додавајќи дека Комисијата разгледува опции за да се осигури дека најопасните хемикалии забранети во ЕУ не можат да се произведуваат за извоз, вклучително и промена на законодавството доколку е потребно.