Бојкот на Евровизија 2026: Израел доби зелено светло, четири земји се откажуваат

Евровизија 2026 се најде во најголемата политичка бура во својата историја: откако организаторите официјално им дадоа зелено светло на Израел да настапи, Ирска, Шпанија, Холандија и Словенија објавија бојкот на натпреварот. Бојкот на Евровизија 2026, поврзан со одлуката за учество на Израел, отвора сериозни прашања за тоа колку „аполитичен“ навистина може да остане најголемиот европски музички спектакл.

Одлуката за учеството на Израел беше донесена на Генералното собрание на Европската радиодифузна унија (ЕБУ). Наместо да се гласа посебно за тоа дали Израел да биде исклучен, мнозинството членки ја поддржаа варијантата – без формално гласање за една земја – со усвојување пакет нови правила за „заштита на интегритетот и неутралноста“ на натпреварот. Практично, ЕБУ реши да ја задржи Израел во игра, а да го ограничи влијанието на владите и третите страни врз кампањите и гласањето.

Токму таа одлука беше капката што ја прели чашата за дел од јавните сервиси. Ирска, Шпанија, Холандија и Словенија претходно најавија дека нема да учествуваат доколку Израел остане во натпреварот – и сега го спроведуваат ветувањето. Ирскиот јавен сервис, шпанската РТVE, холандскиот Авротрос и словенечкиот РТВСЛО сметаат дека во услови на војна во Газа и огромен број цивилни жртви, учеството на Израел е спротивно на мисијата и вредностите на нивните јавни медиуми.

Во соопштението на холандскиот јавен сервис се вели дека учество на Евровизија „во сегашните околности е некомпатибилно со јавните вредности што се важни за нас“. Шпанската РТVE потсетува дека уште во септември одлучила да се повлече од натпреварот ако Израел добие право на настап, а сега додава дека нема ни да го емитува финалето, ниту полуфиналните вечери во 2026 година. Со слична позиција излезе и словенечкиот сервис, кој јавно го врзува учеството за транспарентноста на гласањето и статусот на Израел.

Во позадина на овој бојкот стои двоен пакет забелешки: хуманитарната катастрофа во Газа, од една страна, и сомнежите за злоупотреба на Евровизија во политички цели, од друга. Дел од јавните сервиси отворено зборуваат за притисоци, несразмерни кампањи и нефер практики во гласањето – и сметаат дека новите правила на ЕБУ не одат доволно далеку за да ја вратат довербата во системот.

Истовремено, од друга страна се редат сервиси и влади кои силно ја поддржуваат одлуката Израел да остане дел од Евровизија. Германија уште претходно предупреди дека ќе ја преиспита својата улога ако Израел биде исклучен, а дел од западноевропските радиодифузери тврдат дека натпреварот мора да остане културна, а не дипломатска арена. За нив, новите правила на ЕБУ се доволни за да се заштити формалната неутралност, а бојкотот се чита како непотребно политизирање на музички настан.

Сепак, фактот дека четири земји – меѓу кои и рекордерот по победи Ирска – целосно се повлекуваат, а воедно најавуваат и медиумски бојкот на преносите, го прави ова најсериозниот потрес за Евровизија во последните децении. Наместо да ја слави 70-годишнината во атмосфера на еуфорија, натпреварот во 2026 година тргнува во сенка на поделби, прашања за довербата во гласањето и дебата дали е воопшто можно културата да се одвои од политиката кога во позадина трае војна.