Зомбификација на политичките партии

Заробувањето на партиската машинерија е вообичаено за популистите и автократите, а историјата покажува дека последиците се погубни за демократскиот политички систем. Воспоставувањето автократија во сопствената партија е логичен прв чекор на патот кон создавање автократска држава

Пишува: Јан-Вернер МИЛЕР

Завршувајќи го својот мандат како претседателка на Националниот совет на Републиканската партија, Рона МекДаниел ги повика своите сопартијци да го поддржат изборот на двајца луѓе кои Доналд Трамп лично ги избра да ја наследат на оваа функција. По овациите на присутните таа заклучи дека нема потреба да прашува дали има некој што ќе гласа против. Тоа беше интересен момент бидејќи покажа дека процедурите воспоставени за заштита на демократскиот процес во партијата се поништуваат со акламација.

Трамп не е единствениот десничарски популистички лидер кој ја потчини политичката партија на својата волја. Заробувањето на партиската машинерија е вообичаено за популистите и автократите, а историјата покажува дека последиците се погубни за демократскиот политички систем. Воспоставувањето автократија во сопствената партија е логичен прв чекор на патот кон создавање автократска држава.

За волја на вистината, повикувањето на демократија и плурализам во политичките партии може да звучи идеалистички. Бескрајните, исцрпувачки и комплицирани дебати воообичаено завршуваат со „победа“ на најелоквентниот партиски говорник – или некој што не мора утре да ги носи децата на училиште. Исто така, внатрепартиската демократија – како партиските избори во САД – структурно ги фаворизира идеолошките пуристи кои се наклонети кон екстремните кандидати или ги фаворизира оние кои ја гледаат политиката како хоби и процесот им е поважен од резултатите.

Но, внатрешните дебати можат да произведат подобри идеи за развој на партиските политики. Во секој случај, победниците во дебатата можат да добијат подобар увид во аргументите на другата страна и фактите кои им одат во прилог и најверојатно повеќе ќе ги ценат ставовите на губитниците во внатрепартиската дебата. Бидејќи како членови на иста партија ги застапуваат истите основни политички принципи, разликите за кои се дебатира вообичаено се сведуваат на тоа како треба да се толкуваат овие фундаментални принципи и кои политики треба да се спроведат за нивно спроведување. Доколку губитниците добијат впечаток дека им е посветено соодветно внимание, помала е веројатноста да ја напуштат забавата.

Почитувајќи ја легитимната опозиција во сопствената партија, политичарите покажуваат посветеност на основните правила на демократската игра. Ако рамнотежата на силите е изедначена, истакнатите претставници на губитничката страна секогаш ќе бидат тука за да се погрижат победниците да не отстапуваат премногу од клучните партиски принципи – или од демократијата. Мислењето на истакнатите партиски кадри е од големо значење за членството и мора да се сфати сериозно.

Трамп ја претвори Републиканската партија во култ на сопствената личност. Критичарите се истиснати и напаѓани (често им се закануваат со насилство). Наместо да ја прифати Ники Хејли како достоен противник во она што политикологот Ненси Розенблум го опишува како демократски „контролирано ривалство“, Трамп вели дека таа нема место во неговата партија: „Таа е на нивна страна. Мислам дека треба да ја смени партијата.“ А токму Трамп ја назначи Хејли за амбасадор на Соединетите Држави во Обединетите нации за време на неговиот претседателски мандат.

Индикативно е и тоа што Републиканската партија веќе не се ни обидува да понуди нешто што наликува на изборна политичка програма. Пред изборите во 2020 година, тие едноставно ја повторија програмата од 2016 година и му ветија верност на Трамп. Партијата со вистинска политичка програма може да претрпи изборен пораз и веднаш да ги удвои напорите за да ги придобие гласачите за следните избори. Ваквите партии имаат долгорочни планови, за разлика од партиите кои зависат од моменталните ставови на поединци и секој изборен пораз го доживуваат како крај на светот.

Некои политичари го решаваат овој проблем со избирање роднини за наследници и претворање на партијата во квазидинастија или политички семеен бизнис. Тоа го направи семејството Ганди со Индискиот национален конгрес, на штета на сопствената партија и индиската демократија. Во Франција, Марин Ле Пен ја предводи радикалната десничарска партија основана од нејзиниот татко. Трамп ја назначи својата снаа Лара Трамп на позицијата копретседател на РНЦ, поради што Републиканската партија почнува да изгледа како семеен бизнис.

Водачот на култот има моќ над следбениците која е недостижна дури и за најхаризматичните политичари. Вистинска политичка партија ќе најдеше начин да ги запре Трамп и неговите фанатични обожаватели пред немирите на 6 јануари 2021 година. Републиканците и потоа имаа можност да покажат храброст и посветеност на нивните декларирани принципи со гласање за отповикување на Трамп во февруари 2021 година. Наместо тоа, тие се изјаснуваат против Трамп исклучиво во приватни разговори или по излегувањето од политиката. Затоа оваа партија сега ја води лидер со длабоко вкоренети авторитарни инстинкти, очигледно неподобен за вршење политички функции. Една од двете партии во американскиот двопартиски систем се сврте против самата демократија.

Проблемот не е само Трамп. Поранешниот претседател на Бразил, Жаир Болсонаро, во еден дел од својот мандат не припаѓаше на ниту една политичка партија, што значи дека околу него немало политичари со слични убедувања кои би можеле да го контролираат. Другите радикални десничарски популисти имаат политички партии, но управуваат со нив на автократски начин. Познати се примерите на унгарскиот премиер Виктор Орбан и индискиот премиер Нарендра Моди или Јарослав Качински, кој толку цврсто ја контролираше полската партија Право и правда додека беше на власт, што не му требаше никаква официјална функција за да управува со земјата.

Реформата на прописите на политичките партии може да биде корисна. Партијата на радикалниот десничарски популист Герт Вилдерс во Холандија има само два члена: Вилдерс и едночлена фондација чиј единствен член е Вилдерс. Ваквото владеење на еден човек не би било легално во соседна Германија, каде што е пропишано дека „внатрешната организација на партијата мора да биде во согласност со демократските принципи“.

Се разбира, внатрепартиската демократија има свои недостатоци: лесно може да ја подели партијата на фракции, што ги одбива гласачите; исто така може да поттикне непродуктивни или езотерични дебати кои можат да направат партијата да изгледа премногу преокупирана со сопствените проблеми. Но, трансформацијата на Републиканската партија е пример кој покажува дека вреди да се преземат такви ризици.

Превод: Алек Кузмановски

Карикатури: Dom Nelson

Извор: www.project-syndicate.org / Окно