Марге Мартјак: Банките за ткива за трансплантација спасуваат животи

Марге Мартјак е менаџер на банката за ткива во Централната болница Талин – Исток во Естонија. За време на нејзиниот работен престој во Македонија како експерт за банки за ткива Мартјак спроведе серија обуки за лекари, медицински сестри и биолози, кои се однесуваат на протоколите за набавка на ткиво, контрола на квалитет, складирање и микробиолошко тестирање.

Знаењето што им го пренесе на нашите здравствени и други стручни лица е од важност за подобрување на банките за ткива во Северна Македонија, што е суштинско кога станува збор за трансплантацијата на органи.

Во ова интервју за Рацин.мк таа укажува дека банките за ткива обезбедуваат достапност, безбедност и квалитет на донираните ткива при трансплантацијата и ги намалуваат стапките на отфрлање, ризиците од инфекција и потребата за повторување на процедурите.

Рацин.мк: Можете ли да споделите нешто повеќе за себе и како стигнавте да работите во банка за ткива во Естонија?

Мартјак: Мојот пат насочен кон банката за ткива започна кога се вратив во Естонија во 2011 година, откако студирав и работев во Обединетото Кралство, каде што дипломирав биолошки науки. Почнав како специјалист за квалитет во Централната болница Талин – Исток, преземајќи ја одговорноста за сите аспекти на квалитетот и лиценцирањето на банки за ткива и клетки. Со текот на годините, мојата страст за ова поле растеше, што ме наведе да ја продлабочам мојата експертиза преку магистерски студии за органодарителство и трансплантација на органи, ткива и клетки и да се стекнам со диплома за медицински сестри за да добијам повеќе практично искуство. Во моментов сум на магистерски студии за медицински сестри.

Исто така, стекнав драгоцено искуство за време на мојата практикантска работа во Европската банка за хомографти во Белгија и Банката за ткива во Тревизо во Италија (2015–2016 г.), што го продлабочи моето разбирање за банките за ткива. Едно од моите клучни достигнувања беше мојот удел во основањето на првата банка за ткива во Естонија во Централната болница Талин – Исток, со што се подобри пристапот до висококвалитетни графтови за медицински третмани (Повеќе информации). Моето неодамнешно искуство со обуката на лекари, медицински сестри и биолози во Северна Македонија дополнително ја зајакна мојата посветеност за споделување на знаењето и унапредување на најдобрите практики во банките за ткива.

Кои се најголемите предизвици со кои се соочувате во работата и како ги надминувате?

Управувањето со комплексноста на банките за ткива во болничка средина носи секојдневни предизвици. Од 2011 година, мојата улога се менуваше и сега ги надгледувам сите аспекти на банката за ткива како раководител на банката за ткива во Централната болница Талин – Исток. Обезбедувањето усогласеност со строгите национални и меѓународни регулативи, управувањето со различни видови биолошки материјали и едукацијата на здравствените работници за најдобрите практики се клучни предизвици.

За да ги надминам овие предизвици, јас се фокусирам на постојано подобрување, обезбедување квалитет, соработка меѓу одделите и споделување знаење. Моето искуство во управувањето со квалитетот ми обезбеди експертиза за ефикасно решавање на овие прашања.

Кој аспект од работата со донирани ткива за медицински цели најмногу Ве исполнува?

Најисполнувачкиот дел од мојата работа е тоа што знам дека ткивата со кои директно ракуваме подобруваат или спасуваат животи. Без разлика дали преку трансплантација на коски, апликации на очно ткиво или регенеративна медицина, влијанието на банките за ткива е големо. Кога гледам како на пациентите им се враќа мобилноста, видот или функционирањето поради добро сочуваните и обработените ткива, тоа длабоко ме исполнува.

Како би ја опишале состојбата со органодарителството во Естонија? Дали има некои уникатни пристапи таму во споредба со другите земји?

Естонија има добро развиен систем за органодарителство и трансплантација, поддржан од национален регистар на донори, правна рамка и кампањи за подигање на јавната свест. Има систем за пријавување, што значи дека поединците мора активно да се регистрираат како донори, а најблиските често имаат одлучувачка улога.

Значаен напредок беше членството на Естонија во Scandiatransplant, што ја подобри достапноста на органите, ефикасноста на споделувањето и прекуграничната соработка, обезбедувајќи подобри можности за трансплантација. Дополнително, банката за ткива во Централната болница Талин – Исток ја зајакна улогата во донирањето ткива, подобрувајќи го пристапот до висококвалитетни графтови за ортопедски, офталмолошки и реконструктивни операции.

Иако системот на Естонија е добро организиран, зголемувањето на стапките на регистрација на донори и довербата на јавноста останува предизвик. Повеќе едукативни кампањи, обуки за здравствените работници и посилна меѓународна соработка би можеле да помогнат да се премости јазот помеѓу потенцијалните донори и оние на кои им е потребна.

Која е улогата на банките за ткива и како зачувувањето на донираните ткива влијае врз успехот на трансплантацијата?

Банките за ткива обезбедуваат достапност, безбедност и квалитет на донираните ткива. Нивните одговорности вклучуваат проверка на донорот, обработка, зачувување и дистрибуција. Правилните техники на зачувување ги намалуваат стапките на отфрлање, ризиците од инфекција и потребата за повторување на процедурите, што на крајот ги подобрува стапките на успех на трансплантацијата. Напредокот во методите на криопрезервација и деконтаминација дополнително ги подобрува долгорочните резултати.

Кои се етичките размислувања во врска со банките за ткива?

Етичките принципи се централни за банките за ткива, обезбедувајќи информирана согласност, доверливост и одговорна употреба на донираните ткива. Донорите мора целосно да го разберат процесот, нивните податоци мора да бидат заштитени, а ткивата треба да се користат строго за договорени медицински цели. Одржувањето на овие етички стандарди е од суштинско значење за довербата на јавноста и интегритетот на програмите за трансплантација.

Како ја гледате улогата на банките за ткива што преминуваат во регенеративната медицина и персонализираните третмани?

Банките за ткова стануваат составен дел на регенеративната медицина и персонализираната здравствена заштита. Напредокот во ткивниот инженеринг, терапиите со матични клетки и биопечатењето ја трансформираат трансплантацијата. Во иднина, банките за ткива најверојатно ќе обезбедуваат посебно прилагодени ткива, ќе поддржуваат напредни регенеративни третмани и ќе соработуваат со биотехнолошки компании за да развијат терапии од следната генерација.

Колку е важна јавната свест и едукацијата во врска со органодарителството во Естонија? Кои чекори се преземаат за нивно подобрување?

Јавната свест е од клучно значење за зголемување на регистрацијата на донорите и намалување на заблудите. Естонија ја подигнува свеста преку едукативни кампањи, медиумско информирање и иницијативи на социјалните медиуми, но сепак стапките на регистрација остануваат пониски од посакуваните. Преземените чекори за зајакнување на ангажманот на јавноста вклучуваат:

• Јавни кампањи кои прикажуваат приказни од донори и приматели (реципиенти).
• Соработка со здравствени работници.
• Интеграција со Scandiatransplant за подобрување на ефикасноста на споделувањето органи.

За понатамошно подобрување на стапките на донации, Естонија треба да ја зголеми транспарентноста, да поттикне семејни дискусии и да ги прошири напорите за регрутирање меѓу младите, возрасните и медицинските професионалци.

Како се справувате со емоционалните аспекти на работата со ткива од донори?

Работата со донирани ткива бара силно чувство на одговорност и професионализам. Со оглед на тоа што ние првенствено работиме со ткива од живи донори, етичките аспекти остануваат најважни. Иако не комуницираме со семејствата на починатите донори, се грижиме сите ткива да се обработуваат со почит и да се користат одговорно.

За да се справам со емоционалните аспекти, се фокусирам на следново:

• Одржување на професионализмот, притоа почитувајќи ги високите етички и стандардите за квалитет.
• Препознавање на влијанието на донираното ткиво врз подобрувањето на исходот за пациентот.
• Наоѓање цел во позитивниот ефект што донациите го имаат врз животот на примателите.

Сознанието дека нашата работа го обновува здравјето и дава надеж, ги прави емоционалните аспекти на банките за ткива навистина значајни.

Можете ли да го споделите Вашето искуство во Северна Македонија?

Моето искуство во Северна Македонија беше неверојатно збогатувачко. Како експерт за банки за ткива, спроведов обуки за лекари, медицински сестри и биолози, кои опфаќаа:

• Набавка на ткиво, контрола на квалитет, складирање и микробиолошко тестирање.
• Специјализирана обука за мускулно-скелетни, окуларни и кардиоваскуларни ткива.
• Усогласеност со европските и меѓународните стандарди за банки за ткива.

Оваа можност ми овозможи да ги споделам најдобрите практики, да ги зајакнам моите наставни и лидерски вештини и да придонесам за подобрување на банките за ткива во Северна Македонија. Се радувам на понатамошни меѓународни соработки во иднина. Многу сум благодарна за таа можност.