НАТО против Трамп: Не сакаме трошоците за одбрана да се зголемат на пет отсто од БДП

НАТО нема да го поддржи предлогот на новоизбраниот американски претседател Доналд Трамп за зголемување на трошоците за одбрана на пет отсто од БДП, но најверојатно ќе се согласи на повисоки трошоци од сегашната цел од два отсто од БДП.

Трамп рече дека земјите-членки на НАТО треба да потрошат пет отсто од својот БДП за одбрана, што е многу повисоко од сегашната цел од два отсто и сума што ниту една членка, вклучително и САД, не ја троши.

Изјавата на Трамп, дадена на прес-конференција каде што предизвика бура со изјави за Гренланд, Канада и Панама, потсети на неговиот фокус на одбранбените трошоци во НАТО за време на неговиот прв мандат и неговата закана да не ги заштити сојузниците кои не ги исполнуваат своите обврски цел.

Претставниците на земјите-членки на НАТО рекоа дека се согласуваат дека трошоците за одбрана треба да се зголемат, но не ја поддржуваат целта од пет проценти од БДП, што според аналитичарите би било политички и економски неостварливо за повеќето членки и би значело стотици милијарди американски долари дополнителни трошоци. 

Клучните отворени прашања се која ќе биде оваа нова цел и дали ќе биде доволна за Трамп.

Некои очекуваат 32-те земји-членки на НАТО да се договорат за цел од околу три проценти од БДП. За многумина тоа би било многу, бидејќи сè уште не ја исполниле или едвај ја исполниле целта од два проценти, десет години по нејзиното поставување.

„Се чини дека ќе има промена“, изјави италијанскиот министер за одбрана Гидо Крозето за Ројтерс.

„Мислам дека нема да биде пет проценти, што би било невозможно за речиси секоја нација во светот во моментов, но… нема да биде два проценти, што веќе се бориме да ги исполниме, но ќе да биде повеќе од два“.

Италија издвојува околу 1,5 отсто од БДП за одбраната и е меѓу осумте земји-членки на НАТО кои не ја исполнуваат целта од два отсто.

Полска, која граничи со Украина, троши најмногу за одбрана од сите членки на НАТО. Минатата година за одбрана потрошила 4,12 отсто од БДП, според проценките на НАТО. Следат Естонија со 3,43 отсто и САД со 3,38 отсто.

Според проценките на НАТО, земјите-членки издвоиле 1,474 трилиони американски долари за одбрана во 2024 година – САД околу 968 милијарди, а европските земји и Канада 507 милијарди долари. Вкупниот просек е околу 2,71 отсто од БДП на НАТО.

Некои официјални лица и аналитичари сметаат дека предлогот на Трамп од пет проценти е намерно висок за почеток на преговорите и очекуваат дека тој може да се согласи на нешто поблиску до три проценти.

За време на неговата изборна кампања минатата година, Трамп предложи цел од три проценти, додавајќи дека тоа ќе значи зголемување на буџетите за одбрана од околу 30 проценти за повеќето земји-членки.

Фенела Мекгерти, експерт за одбранбена економија во Меѓународниот институт за стратешки студии, рече дека неодамнешните зголемувања на трошоците за одбрана се извонредни, но дека ќе бидат потребни години за да се постигнат новите цели.

„Дури и ако Европа продолжи со ова темпо на навистина извонреден раст – повеќе од 10 проценти во реални услови во 2024 година – сепак ќе бидат потребни уште 10 години за да достигне три проценти од БДП“, рече таа.

Франција и балтичките земји се залагаат ЕУ заеднички да се задолжува за одбрана. Исходот од таа дебата би можел да зависи од парламентарните избори во Германија следниот месец. Берлин во моментов е против оваа идеја.